Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
čkom putu”, pa tu svoju ulogu trgovačkog<br />
centra u kome se okuplja<br />
i boravi trgovačko-<strong>za</strong>natlijski svijet,<br />
<strong>za</strong>država i kasnije.<br />
Počev od XVI vijeku, Novopa<strong>za</strong>rski<br />
kraj se u izvještajima i putopi -<br />
sima pominje kao ključna ko mu nikacija<br />
prema Dubrovniku, Skadru,<br />
Sarajevu, Nišu Skoplju i Solunu.<br />
Kako se kretao broj novopa<strong>za</strong>rskog<br />
stanovništva od osnivanja pa<br />
do prvih statističkih izvještaja-popisa,<br />
možemo pratiti na osnovu <strong>za</strong>pisa<br />
mnogih putopisaca koji su<br />
prolazili kroz ove krajeve. Jedan od<br />
njih je poznati turski putopisac Evlija<br />
Čelebi koji navodi, da u XVII vijeku<br />
u Novi Pa<strong>za</strong>r ima 3.000 kuća,<br />
100 dućana, 23 džamije i 7 crkava<br />
(srpskih, bugarskih i latinskih).<br />
Ruski putopisac Aleksandar<br />
H(G)iljferding piše 1856. godine da<br />
u Novom Pa<strong>za</strong>ru živi 12.000 stanovnika<br />
(1.500 muslimanskih i 100<br />
pravoslavnih domova). Razlog <strong>za</strong><br />
ovakav pad broja stanovništva (od<br />
3.000 na 1.600 domova) treba tražiti<br />
u permanentnim ratovima, stradanju<br />
i migracijama stanovništva.<br />
Poznati geograf i antropolog, J.<br />
Cvijić navodi 1910. godine da u<br />
Novom Pa<strong>za</strong>ru nema više od 2.000<br />
žitelja, dok je u službenim statistikama<br />
iz 1911. godine unijet broj od<br />
<strong>13</strong>.846 lica, uz napomenu da je<br />
1.543 nemuslimana. 6 Iako na prvi<br />
pogled kontradiktorne, ove cifre o<br />
broju stanovnika promatrane u ondašnjem<br />
vremenu u izvesnoj meri<br />
mogu biti pouzdane. One potvrđuju<br />
veoma burnu dinamiku kretanja<br />
koja je bila odraz društvenohistorijskih<br />
zbivanja i privlačnosti<br />
Novopa<strong>za</strong>rske kotline kao gravitacione<br />
zone. Može se sasvim slobodno<br />
reći da je novopa<strong>za</strong>rska<br />
okolina u svim etapama služila kao<br />
sabirna ili zona okupljanja stanovništva,<br />
pripremljenog <strong>za</strong> pokrete<br />
u različitim pravcima, naročito bojnim<br />
prognanicima iz Bosne i hercegovačkih<br />
i crnogorskih brda.<br />
Ovaj predeo bio je veoma značajan<br />
u pogledu migracija ka daljim<br />
oblastima.<br />
<strong>16</strong>4 Januar - Decembar 2009.<br />
Suvremeni razvoj urbane<br />
populacije<br />
Kretanje ukupne populacije teritorijalnog<br />
kompleksa Novog Pa<strong>za</strong> -<br />
ra - opštinsko gravitaciono <strong>za</strong> le đe,<br />
kao integralni dio cjelokupnog de -<br />
mo grafskog razvitka, rezultat je<br />
kombinovanog djelovanja<br />
pri ro d nog i<br />
mehaničkog pri ra š -<br />
ta ja stanovništva.<br />
Ono je uz to, kao os -<br />
no vna demografska<br />
veličina i od raz<br />
mno štva raznorodnih<br />
utjecaja, ug -<br />
lavnom, antropogenog<br />
ka ra ktera. Otu da su promjene<br />
i tendencije u razvoju grada i ostalih<br />
naselja na teritoriji Opštine, vremenski<br />
učestale, međusobno<br />
uslo vljene, sinhronizirane i naseobinski<br />
(urbane, ruralne i mješovite),<br />
ekonomski (agrarne, industrijske i<br />
sl.) i genetski heterogene. Karakteristične<br />
promjene i tendencije u razvoju<br />
ove vrste su:<br />
- Dinamičan urbani demografski<br />
porast i kontinuirano jačanje demografske<br />
pozicije grada u sklopu<br />
matične opštine i šire okoline,<br />
- Značajno smanjenje ukupnog<br />
ruralnog stanovništva.<br />
Tempo urbano-popu la cijskog<br />
rasta određen je dinamikom<br />
opšteg društvenog<br />
razvoja grada i povećanjem<br />
stepena njegove<br />
ekonomske razvijenosti.<br />
U savremenom pe riodu,<br />
od <strong>za</strong>vršetka Drugog<br />
svje tskog rata do danas,<br />
demografski porast grada<br />
ima karakteristike urbanog<br />
razvoja. Njega ilustuju<br />
sljedeće činjenice:<br />
- od 1948. do 2002. godine urbnano<br />
stanovništvo uvećano je<br />
skoro 5 puta. Prosečan indeks porasta<br />
iznosio je 1953. godine 117,6;<br />
1982. - 142, a 2002., 105,5.<br />
- od 1948. do 2002. godine urba -<br />
no stanovnistvo je povećano <strong>za</strong> 4,5<br />
puta. Prosječan godišnji porast gra -<br />
da iznosi 789 stanovnika (opština<br />
777,3 stnovnika). Indeks porasta<br />
gradske populacije 1948/2002je<br />
445,3, a ideks <strong>za</strong> opstinu je 195,4.<br />
Tabela 1. Kretanje ukupne urbane<br />
populacije Novog Pa<strong>za</strong>ra u poslijeratnom<br />
periodu prema popisnim godinama<br />
7<br />
Tokom cjelokupnog poslijeratnog<br />
perioda Novi Pa<strong>za</strong>r je jedino<br />
gradsko naselje i prvostepeni de -<br />
mo grafski pol (najatraktivnije naselje<br />
<strong>za</strong> doseljavanje) na teritoriji<br />
svoje Opštine, ali jedno od centralnih<br />
u Sandžaku, gdje ima vodeću<br />
pro stornu i funkcionalnu ulogu.<br />
Uporedo sa znatnim urbano-popu -<br />
la cijskim porastom, poboljšava se<br />
demografska pozicija Novog Pa<strong>za</strong> -<br />
ra kako u sklopu istoimene opšti -<br />
ne, tako i u okviru šireg područja.<br />
Tabela 2. Kretanje ukupne populacije<br />
Novog Pa<strong>za</strong>ra u poslijeratnom periodu<br />
po popisnim godinama 8
Change language