Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
osnova <strong>za</strong> konstruisanje jedrilica. Inače,<br />
jedrenjem se sup može podići i na visinu<br />
od 3.000 metara. Pored termalnih liftova,<br />
supovi koriste i bočne vjetrove uz роmоć<br />
kojih se penju na velike visine. Brzina<br />
leta im je prilikom te vrste letenja od 15<br />
do 30 kilometara na čas. Brzina kliznog<br />
leta dok krstare je oko 60, dok se uz obrušavanje<br />
ona penje i na <strong>16</strong>0 kilometara na<br />
čas. Sup koristi i tzv. kliženje kao način<br />
letjenja. Ѕа krilima čiji је raspon blizu tri<br />
metra i tjelesnom masom od 6 do 8 kilograma,<br />
sup je u stanju da jedri na velikim<br />
visinama i da prelazi velika<br />
prostranstva u potrazi <strong>za</strong> hranom. Ubjedljivi<br />
rekord u visini leta ptice, koji je <strong>za</strong>beležen<br />
ikada u svijetu, ostvario je<br />
Beloglavi sup. U Zapadnoj Africi 29. novembra<br />
1973. godine, avion se sudario sa<br />
velikom pticom na visini od 11.274<br />
metra, kako su registrovali uređaji u<br />
avionu. Bio je to sup. To je utvrđeno ро<br />
tragovima udara i <strong>za</strong>ostalog<br />
perja ptice, koja je preživjela<br />
sudar i odletjela.<br />
Nauka još nije objasnila<br />
kako se sup našao na toj visini<br />
i kako je preživio u tim<br />
uslovima. Na toj visini temperatura<br />
je 50°С, a gustina vazduha oko<br />
7%.”<br />
Da je nekada na ovom pešterskom<br />
hranilištu postojalo jezero i<br />
veoma pogodna bioceno<strong>za</strong>, odnosno,<br />
veoma bogati životni areal, podsjećaju<br />
ostaci milenijumima<br />
taloženog treseta, čija eksploatacija<br />
ne opravdava očekivanja niti donosi<br />
neku posebnu <strong>za</strong>radu.<br />
Vodenu akumulaciju je, uglavnom,<br />
činio vodeni sliv i izliv vrlo<br />
pitke i bistre Boroštičke rijeke. Ona<br />
izvire u selu Đerekare, a odatle preko<br />
sela Naboja i Bošroštice, ispod<br />
ugljanskog krša Suk, ponire u hidrosistem<br />
Bistričke (Đalovića) pećine.<br />
Na lokalitetu Ševari u Ugljanskom<br />
polju, duž nekadašnjeg toka živopisne<br />
planinske rječice Boroštice, koja<br />
je uništena kroćenjem kod sela Naboja<br />
i skretanjem njenog toka ka hidrosistemu<br />
Uvac, <strong>za</strong>mire život prave,<br />
florom i faunom bogate oaze. Nestalo<br />
je <strong>za</strong>divljujuće lijepo rastinje ševara i<br />
niskorastuće vrbolike biljke-u ovom<br />
kraju poznate pod nazivom “Merina”,<br />
čije su pruće i rakiće lokalne<br />
seoske <strong>za</strong>natlije koristile <strong>za</strong> izradu i<br />
pletenje kotarica (<strong>za</strong> vunu i sijeno),<br />
98 Januar - Decembar 2009.<br />
korpi (sepeta) <strong>za</strong> jaja, trmki (košnica)<br />
<strong>za</strong> pčele, metli i drugih korisnih<br />
predmeta. Oticanjem toka rijeke i prirodne<br />
akumulacije Ugljanskog jezera,<br />
nisko rastuće žbunje “Merine”<br />
je namjerno spaljivano i uništeno.<br />
Dubljim kopanjem zemlje još se<br />
mogu naći ostaci korijena ove dragocjene<br />
biljke čijim je nestajanjem isčezla<br />
tradicionalna <strong>za</strong>natska škola,<br />
poznata po čuvenim majstorima iz<br />
Ugla i Boroštice. Mještani se sjećaju<br />
Jakupa Camovića, Ilja Muderizovića,<br />
Raha iz Bistrice i drugih, čije su korpe<br />
i kotarice <strong>za</strong>vršavale na pijacama Pešteri<br />
i Bihora. Njihovi su se proizvodi<br />
usred sela, kraj Ugljanskog hana<br />
trampili <strong>za</strong> raznoliko bihorsko voće<br />
(šljive i kruške), gas <strong>za</strong> lambe, pomade,<br />
češljeve, šećer, so i vunu koju<br />
su vrijedne pešterske tkalje ugrađivale<br />
u svoje ćilime, janove i sedžade.<br />
Nekada se na jezerskoj<br />
lokaciji “Crveni<br />
Brod” obavljalo<br />
ljet-<br />
njekupanje i striženje<br />
ovaca, čuvene<br />
pešterske Rude.<br />
Govorilo se<br />
da pomenuto<br />
mjesto “Puskaut”<br />
nema dna (alb. provalija, bezdan).<br />
Priča kaže da se nekad, davno, u<br />
bezdan ove rijeke sunovratilo krhko<br />
i nevino tijelo pešterske ljepotice Ajkune,<br />
iz roda Kurtovića. Dok je prala<br />
svoja bijela stopala na obalama pobesnjele<br />
i nadošle rijeke, njen se<br />
čedni mladi život utulio u vrtlogu talasa<br />
studene Boroštice. Onima koji<br />
“ne umiju s vodom”, ostala je umjesto<br />
upozorenja priča da: kad se<br />
tmurno nebo naoblači, vodena vila<br />
Ajkuna vrijeba ko će joj se pridružiti<br />
u vodenim dubinama jezera, dok visoko<br />
sa vrleti krševitog Suka odliježe<br />
glas njene majke: “O Ajkuna, t’eraj ovce<br />
ka planini!”<br />
Turizmolozi bi, danas, na tom<br />
mjestu, prirodnom rezervatu, mogli<br />
da učine pravu turističku atrakciju u<br />
koju bi ljubitelji prirode imali nesvakidašnje<br />
uživalište, na kome bi s vre-<br />
mena na vrijeme prelijetali, nekada<br />
česti musafiri isušenog i uništenog<br />
jezera, suvereni gospodari pešterskog<br />
neba-Bjeloglavi supovi. Danas,<br />
mi, i ovi prirodni “paraglajderi”, uzdišemo<br />
<strong>za</strong> propuštenim i otka<strong>za</strong>nim<br />
lijetovima ove mitske ptice, koja je<br />
kao heraldički simbol dugo, dugo<br />
prisutna na grbovima, štitovima i<br />
drugim ratnim rekvizitima i državnim<br />
znamenjima brojnih evropskih<br />
i svjetskih vojski i zemalja.<br />
Kao dječak, utuvio sam pjesme:<br />
„Oj ti orle 'tico sura!“; „Svadili se orli<br />
i sokoli!“; i nevjerovatnu priču o<br />
nekoj Muški-Ljanovici, koja je zbog<br />
bojazni da ne upa'nu u mljekar ili<br />
ostavu, hajala da kokoškama podvikne:<br />
„Iš or'o te odnio! – i tako dosluti<br />
da joj u avliju doleti or'o i<br />
odnese kvočku, <strong>za</strong> čiju je nogu ve<strong>za</strong>la<br />
tek izleglu pilad!?<br />
Stari su Pešterci smatrali da “Or’o<br />
živi dva vijeka”! Često se u razgovorima<br />
može čuti: “Star ka’ or’o!”; “Vidi<br />
ka’ or’o! Pobijeljeo ka’ or’o!<br />
O Bjeloglavom supu i<br />
drugim dunjalučkim orlovima,<br />
često čujemo<br />
jednu staru peštersku<br />
hićaju:<br />
Kada bi neko počinio<br />
kakav grijeh, neminovno<br />
bi ga od Boga dž. š., <strong>za</strong> 40<br />
dana čekala <strong>za</strong>služena kazna. Jedan je<br />
orao na to <strong>za</strong>boravio, pa je letjeći planinom<br />
spazio čobane kako na ražnju peku<br />
ja’nje. Ponesen slatkim <strong>za</strong>logajem, u brišućem<br />
letu, mahnu krilima, zgrabi ja’nje<br />
sa vatre i odnese ga na gnijezdo svojim<br />
tek izleženim piladima. Kad se gladna<br />
pilad najedoše, poželješe da piju. Dok je<br />
orao odlazio da <strong>za</strong>fati vode sa rijeke, na<br />
pečenijoj strani otetog plijena beše se <strong>za</strong>krpila<br />
žiška od koje se raspali gnijezdo i<br />
izgorješe pilad. Zaprepašćen i prestravljen<br />
od uka<strong>za</strong>nog prizora, or’o <strong>za</strong>kuka:<br />
„Aman Bože, pa rek’o si da kazna stiže<br />
<strong>za</strong> četr’es dana”! Odjednom, nebo se otvori<br />
i <strong>za</strong>grme glas: “Ovo ti je kazna <strong>za</strong><br />
grijeh koji si počinio prije četr’es dana,<br />
a ova će te stiči nakon sljedećih četr’es”!<br />
Od svega, kao peškeš, ostaje ovaj<br />
<strong>za</strong>pis o Akbabi, Ajkuni,Muški-Ljanovici,<br />
Pešteri i Sandžaku.<br />
Ostaje nostalgija <strong>za</strong> minulim vaktom<br />
i čistom prirodom koja je najpotpunije<br />
sažeta u latinskoj sintagmi: “O<br />
tempora, o mores!”
Change language