Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
156 Januar - Decembar 2009.<br />
Novvopa<strong>za</strong>rski sandžak je od<br />
svog formiranja pa sve do Berlinskog<br />
kongresa 1878. godine,<br />
odnosno, aneksije Bosne i Hercegovine<br />
od strane Austo – Ugraske, pripadao<br />
”Bosanskom ejaletu” sa sjedištem u Travniku<br />
i Sarajevu. Poslije Berlinskog kongresa,<br />
Sandžak ostaje i dalje pod<br />
osmanlijskom upravom, ali administrativno<br />
ulazi u sastav ”Kosovskog vilajeta”<br />
(1877) sa naizmjeničnim sjedištem<br />
u Skoplju i Prištini.<br />
Pomenuto područje je u svojoj veoma<br />
bogatoj historijskoj prošlosti prepoznatljivo<br />
po veoma intenzivnim vojno-političkim,<br />
ekonomskim i kulturnim<br />
zbivanjima.Mnogi se njegovi gradovi pominju<br />
kao trgovački centri i vrlo važna<br />
komunikacijska čvorišta puteva koji su se<br />
sa svih strana pružali prema Carigradu,<br />
Solunu, Beogradu, Sarajevu, Dubrovniku<br />
i Skadru. Neki od tih gradova, prema<br />
broju stanovnika, prostranstvu, veličini i<br />
trgovačkoj moći, predstavljaju najčuvenije<br />
i najveće gradske centre na Balkanskom<br />
Poluostrvu. Mnogi od njih dostižu<br />
veličinu od nekoliko kvadratnih kilometara<br />
i <strong>za</strong>vidnu populacionu i urbanu<br />
strukturu, poput Novog Pa<strong>za</strong>ra, Bijelog<br />
Polja i Pljevalja. Zahvaljujući naglom razvoju<br />
postaju značajni trgovački, vojnoadministrativni<br />
i prosvjetni centri na<br />
dubrovačko-carigradskom drumu, sve<br />
od Sarajeva, Dubrovnika i Carigrada i<br />
ostalih balkanskih gradova. Dubrovčani<br />
su plodnotvornim dejstvom trgovine,<br />
koju su forsirali u gradovima Novopa<strong>za</strong>rskog<br />
sandžaka stvorili svoje značajne<br />
trgovačke kolonije i uticali na intenzitet<br />
ekonomskog razvitka pomenutih centara<br />
i cjelokupog kulturno – odgojnog života<br />
PEDAGOGIJA<br />
MEKTEBI I DRUGE ŠKOLE U<br />
NOVOM PAZARU U VRIJEME<br />
VLADAVINE OSMANLIJA<br />
Prof. dr. sci.<br />
Sefedin Šehović<br />
u njima. Tu se, pored trgovine, razvija <strong>za</strong>natstvo,<br />
rudarstvo, saobraćaj i domaća<br />
radinost, tako da ti centri po kvalitetu<br />
svojih proizvoda bili nadaleko čuveni.<br />
Ekonomski razvitak gradova, brz porast<br />
stanovništva i napredak trgovine<br />
uslovili su mogućnost povoljnijeg razvoja<br />
prosvjete na širem području. U sandžačkim<br />
je gradovima osim Bošnjaka i<br />
Srba egzistirao znatan broj Turaka,<br />
Vlaha, Dubrovčana i Jevreja. S obzirom<br />
na multikonfesionalnost područja, nije<br />
se ni moglo <strong>za</strong>misliti jedan-jednistveni<br />
sistem obrazovanja i vaspitanja, već je<br />
obrazovni sistem u sebi nosio biljeg<br />
multikulturalnosti i odgojne kulture.<br />
Osmanlije su u čitavoj Imperiji pribjegavale<br />
realiziranju jedinstvene odgojnoobrazovne<br />
politike koja je sprovođena na<br />
svim uzrasnim nivoima. Takva politika<br />
administriranja uslovila je pojavu prvih<br />
vjerskih škola, takozvanih mekteba, u kojima<br />
se djeci davalo osnovno vjersko<br />
obrazovanje i odgoj u duhu Islama ili<br />
drugih konfesija priznatih državnim kanunima<br />
(<strong>za</strong>konima). Pojavom prvih mekteba<br />
nametnulo se pitanje kadrova –<br />
personala koji je trebalo angažirati u<br />
njima, koji bi trebao regrutirao i pripremati<br />
kadrove <strong>za</strong> administrativnu upravu<br />
i postojeću državnu službu. U medresama<br />
se odgajao značajan broj državnih i<br />
vjerskih službenika, vjeroučitelja (muftija,<br />
kadija, muderi<strong>za</strong>, hodža, mualima i dr.).<br />
Na ovaj način je, kao i u ostalim<br />
dijelovima Osmanlijske Imperije, u Sandžaku<br />
postepeno ostvarivan odgovarajući<br />
sistem odgoja i obrazovanja koji<br />
doprinosi da se broj ovih institucija<br />
(mekteba i medresa ) poveća i dostigne<br />
značajne razmjere.
Change language