Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Isusom Kristom (Jesus Patibilis),<br />
nižim dijelom svjetlo snog Isusa koji<br />
je u materiji ra<strong>za</strong>pet i svugdje pomiješan<br />
sa tjelesnim svijetom, moguće<br />
je barem približno identificirati eshatologiju<br />
bosanskih bogomila.<br />
Glavni rituali bosanskih bogomila<br />
bili su post i milostinja. Molitva<br />
je bila obavezna <strong>za</strong> sve vje rnike,<br />
obavljala se u rano jutro, u podne,<br />
poslije podne, kod <strong>za</strong>la ska sunca i<br />
treći sahat noću. “Korijeni tomu su<br />
u manihejskim obre dima i kultnim<br />
radnjama koje isto tako podrazumijevaju<br />
obredno pranje, okretanje<br />
prema suncu, postove koji su bili<br />
strogi, posebno regulirani kao i sam<br />
način posta”. 51<br />
Ovaj malo duži eskurs u obre -<br />
dno i kultno kod bosanskih bogo -<br />
mila imao je <strong>za</strong> cilj da uz molitvu i<br />
post dodirne nešto što ima veze s eshatologijom,<br />
a tiče se odnosa bo sa -<br />
nskih bogomila prema mrtvima.<br />
Predviđen je post u počast prema<br />
mrtvima, koji se pretvarao i u po -<br />
ka janje, ispoljavanje grijeha i po -<br />
budu grižnje savjesti i ispaštanja. 52<br />
Molitva bosanskih bogomila od -<br />
no sila se na sunce i mjesec, kao simbole<br />
života i trajanja, prirodni slijed<br />
stvari i pojava, bosanski bogomili<br />
nisu obožavali nego poštivali, (Spac.<br />
S.Jalimam) što je su štinska razlika. 53<br />
Po eshatološkim pretpo sta vka ma<br />
kod bosanskih bogomila nije bilo<br />
mjesta <strong>za</strong> čistilište, kao ni <strong>za</strong> neke<br />
druge svjetove, predviđen je samo<br />
put između zemlje i neba. 54 Isto tako,<br />
u historijskim izvorima ne ma nijednog<br />
doka<strong>za</strong> o nekim dru gim, karakterističnim<br />
eshatološko-mesijanskim<br />
nanosima, koji registriraju druge<br />
dualističke sekte srednjeg vijeka.<br />
Počesto protivurječne tvrdnje<br />
po jedinih katoličkih kontraverzista<br />
i službenih tumača dogmatskih, ka -<br />
152 Januar - Decembar 2009.<br />
toličkih, relacija od XII. do XV. vijeka<br />
nisu umanjile interes niti sma -<br />
njile rizik istraživanja eshato logije<br />
bosanskih bogomila, po se bno kada<br />
se sve to pokušava de finirati kao samosvjesna-autohtona<br />
pojava u historiji<br />
srednjovjekovne bosanske<br />
duhovnosti. Ne giranje pojedinih<br />
stavki nije u fu nkciji prepoznavanja<br />
vrijednosti i doprinosa bosanskih<br />
bogomila općem poimanju hereze<br />
nego obrnuto da istakne vezivnosti<br />
dualističkoj familiji ali da se ukaže<br />
ina određene osobenosti..<br />
U manihejskim himnama spo mi -<br />
nju se i rajske djevice, koje u es ha -<br />
tologiji bosanskih bogomila pri družuju<br />
se horovima anđela i pred<br />
licem Božijim pjevaju "an đe oske<br />
pjesme". 55 Ponekad je <strong>riječ</strong> i o "anđelima<br />
koji vjerno služe oca ne be -<br />
skog... "anđelima koje je ski nuo<br />
Sotona". 56 Pravi sljedbenik bosanskog<br />
bogomilstva, nakon smrti na -<br />
lazi svoje vlastito ja u liku anđela<br />
koji ga vodi dalje. Ima primjera da<br />
80 anđela, ukrašeni cvijećem idu u<br />
susret pravednom i opominju ga da<br />
produži prema svjetlosnom raju. 57<br />
Eshatologija bosanskih bogo mila<br />
u svom suštinskom određenju prati<br />
temeljne postavke gnostici zma, sve<br />
što je materijalno je utje lovljenje zla,<br />
a sve što je duhovno - Božija emanacija.<br />
Stoga svijet treba biti uništen,<br />
ljudi koji žive u njemu trebaju izgubiti<br />
svoju tjelesnost, kako bi dobro<br />
moglo pobijediti. 58<br />
Prihvaćajući sve ranije kao oblik i<br />
čin načelnog saučestvovanja u sveopćem<br />
sporu u borbi dobra i zla, sticajem<br />
raznih okolnosti, bo sanski<br />
bogomili, <strong>za</strong>hvaljujući historijskim i<br />
duhovnim okolnostima, pretapaju se<br />
u jedinstven oblik pobune protiv<br />
ustaljenog mišljenja, upropašćene tradicije<br />
koja prihvaća "anarhotepsko tu-<br />
mačenje kršćanstva te stvaraju svoju<br />
verziju eshatološkog mišljenja". 59<br />
Odbacujući sakramente i obre de,<br />
sve ono što je prisutno kod ne kih<br />
srednjovjekovnih dualista, bo sanski<br />
bogomili su nametnuli svoje viđenje<br />
o fizičkom nestanku čovjeka - vjernika,<br />
kao posljednje pitanje ljudskog<br />
života. Ni u ovom ključnom pitanju<br />
bosanski bogo mili nisu slijedili anticrkvu,<br />
antikatoličku ili antipravoslavnu<br />
praksu, nego su izgradili<br />
svoje posebno mišljenje koje temeljne<br />
postavke ističe kroz nastanak<br />
dobra i zla.<br />
Postavljajući u istu ravan historijske<br />
okolnosti, duhovne uzore,<br />
društveno-političke i ekonomske<br />
osnove u kojima nastaju pojedine<br />
hereze, novopronađeni historijski<br />
dokumenti razbijaju <strong>za</strong>bludu o kontinuitetu<br />
historijskog trajanja pojedinih<br />
heretičkih pokreta, ovom<br />
prigodom o vezi bosanskih bogo -<br />
mila sa evangelističkim pokretima<br />
ili pracrkvom, želeći na taj način<br />
problem hereze postaviti na nivo<br />
doktrinarnosti. Dokazi koji po -<br />
tvrđuju niveliranje Isusa Krista ili<br />
njegovo čovječije djelovanje samo<br />
potvrđuje, da je eshatologija koju<br />
primjenjuju bosanski bogomili osobena,<br />
karakteristična i dragocjena<br />
kao svjedočanstvo koje se mora i<br />
treba uvažavati.<br />
Pored spomenutog među teme -<br />
ljne postavke vjerskog učenja bosa -<br />
nskih bogomila je i doketi<strong>za</strong>m,<br />
mi šljenje po kojem Isus Krist nije<br />
imao ljudsko tijelo, nije ga uzeo od<br />
svoje majke Marije niti je jeo ni pio<br />
niti trpio ni umro na križu, te tako<br />
nije ni pokopan niti je u ljudskom tijelu<br />
uskrsnuo od mrtvih, nego je sve<br />
to prividno i imaginarno. 60 Latinski<br />
historijski izvori kao i pojedina<br />
djela katoličkih kontra ve rzista daju<br />
51. Salih H. Alić, op.cit.str.176-177<br />
52. Salih H.Alić,isto,str.l77<br />
53. Dragoljub Dragojlović, Krstjani i jeretička crkva bosanska,str.202-203.Dragutin Kamber,op.cit.str.45<br />
54. S. Jalimam, Historija, str.<strong>13</strong>5<br />
55. Salih H. Alić, op.cit.str.177<br />
56. Salih H.Alić,isto,str.l77<br />
57. Salih H.Alić,isto,str.l79<br />
58. S. Jalimam, Historija,.str.<strong>13</strong>8-<strong>13</strong>9<br />
59. S. Jalimam, Historija,.str.<strong>13</strong>6<br />
60. Dominik Mandić, Bogomilska crkva bosanskih krstjana.-Chicago, 1962,str.364 Stjepan Krasić, Dominikanci u srednjovjekovnoj<br />
Bosni.-Đakovo, 1005, str. 73
Change language