Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
od dva kamena klika - šiljasta krša,<br />
ispod kojih je <strong>za</strong>počela gradnja prvobitnog<br />
naselja Rožaja. Naime,<br />
ova dva paralelna kamena klika<br />
liče na dva kozja roga pa otuda rogovlje,<br />
rožje, rogaje, Rožaje. Prvi<br />
put pod ovim imenom Rožaje se<br />
spominje 1585. godine. Međutim,<br />
poznato je da je Rožaje postojalo<br />
znatno ranije i kao selo i kao tursko<br />
vojno utvrđenje. Često se u historiografiji<br />
Rožaje pogrešno poistovjećuje<br />
sa Trgovištem, međutim,<br />
pravilno je shvatanje da Rožaje označava<br />
naselje, dok Trgovište označava<br />
kazu, odnosno nahiju kojoj<br />
je Rožaje pripadalo. 1<br />
Osmanlije su Rožaje <strong>za</strong>posjele<br />
oko 1455. godine i tada je izvršen i<br />
prvi popis iz koga se vidi da su ti<br />
krajevi pripadali oblasti Vuka Brankovića,<br />
odnosna krajištu Isa-bega Ishakovića.<br />
Turski putopisac i geograf<br />
Hadži Kalfa iz XVII stoljeća piše da<br />
u Rožajama žive samo Srbi. 2<br />
U prvoj polovini XVIII stoljeća,<br />
tačnije 1730. godine, Rožaje je pripadalo<br />
kadiluku Budimlja i Bihoru<br />
i tada su i Rožaje i Bihor bili u sastavu<br />
Novopa<strong>za</strong>rskog i Bosanskog<br />
ejaleta. U prvoj polovini XVIII stoljeća<br />
Rožaje su naselila brojna plemena<br />
Kelmenda iz sjeverne<br />
Albanije (koja su, oko 1702. godine<br />
prešla na islam), kao i prognana<br />
muslimanska plemena iz Crne<br />
Gore, odnosno, Meduna i Kuča. 3<br />
Godine 1720. Rožaje postoji kao<br />
gradić i kao naselje oko njega. Na<br />
obali Ibra, blizu gradskog zida i<br />
vojne kasarne, podignuta je i prva<br />
džamija, Džamija Sultana Murata<br />
IV, koja je sagrađena <strong>16</strong>29. godine. 4<br />
Ima mišljenja da je ova prva<br />
džamija u Rožajama podignuta<br />
1450. godine, <strong>za</strong> vrijeme Sultana<br />
Murata II iako u to vrijeme nije bilo<br />
islamiziranog stanovništva u Rožajama,<br />
već je džamija podignuta <strong>za</strong><br />
1. M. Lutovac, Varoš Rožaje, Rožajski zbornik, br. 2, 1983, 22.<br />
2. E. Mušović, Porezi, bune i nemiri u Rožajama i Bihoru, 1765, 1766, 1767 i 1768, godine, Rožajski zbornik br. 5. 1986, 23.<br />
3. M. Memić, Bošnjaci muslimani Sandžaka i Crne Gore, Novi Pa<strong>za</strong>r 1996, 124.<br />
4. B. Agović, Džamije u Crnoj Gori, “Almanah”, Podgorica, 2001, 400.<br />
5. Z. Azemović, Rožaje i okolina, (kratak istorijski pregled), Rožajski zbornik br. 1. 1982, 18.<br />
6. B. Agović, Džamije u Crnoj Gori… 402.<br />
<strong>13</strong>8 Januar - Decembar 2009.<br />
potrebe turske vojne postaje.<br />
Dakle, bilo kako bilo damija se<br />
zove - Džamija sultana Murata, pa<br />
bilo II ili IV. Pored ove džamije je i<br />
turbe šejha Muhameda (Mehmeda)<br />
Užičanina, profesora medrese<br />
u Užicu, koji je nakon<br />
progona iz Užica i skrivanja u rožajskom<br />
kraju, uhvaćen i ubijen od<br />
strane janjičara u selu Balotićima<br />
kod Rožaja 1750. godine. 5<br />
U Rožajama postoji i džamija<br />
zvana Kučanska koja je prema jednom<br />
izvoru sagrađena 1830. a po<br />
drugom 1779.godine. 6<br />
S t a n o v n i š t v o<br />
Na posljednjem popisu stanovništva<br />
održanom 2003. godine, na<br />
nivou Crne Gore, u opštini Rožaje<br />
kao Bošnjaci izjasnilo se 22. 512 stanovnika<br />
ili 81,68%, kao Muslimani<br />
1.170 ili 6,06%. Kao Albanci, koji su<br />
takođe pripadnici islama, na ovom<br />
popisu se izjasnilo 1.190 stanovnika<br />
Rožaja ili 4,32%. Ostalo stanovništvo<br />
Rožaja čine pravoslavci i drugi.<br />
A r h i t e k t u r a<br />
Rožaje kao naselje je kroz historiju<br />
imalo sve elemente koji odlikuju<br />
orijentalne kasabe, odnosno<br />
muslimanska naselja: džamije, turbeta,<br />
kule, čardake i sokake, što se<br />
<strong>za</strong> današnji grad Rožaje ne bi<br />
moglo reći. Naime, nova arhitektura<br />
Rožaja, osim Kučanske džamije<br />
i turbeta kod Gornje džamije,<br />
ni malo ne podsjeća na orijentalnu<br />
gradnju, a stare građevine, izuzev<br />
obnovljene čuvene Ganića kule,<br />
skoro su sve uništene. Gornja džamija,<br />
odnosno džamija Sultana Murata<br />
II koja je prvi put izgrađena<br />
sredinom XV ili XVII vijeka, danas<br />
je potpuno porušena i gradi se iznova,<br />
prvi pu sa dva munareta.<br />
Za ovakav odnos prema orijentalnoj<br />
arhitekturi u Rožajama, ima<br />
se <strong>za</strong>hvaliti neodgovornoj gradskoj<br />
politici i bivšem komunističkom<br />
sistemu.<br />
Slučajni prolaznik kroz današnje<br />
Rožaje, koji ne zna njegov nacionalni<br />
sastav stanovništva, da<br />
nije džamija, na osnovu vizuelnog<br />
opažanja ni po čemu ne bi mogao<br />
<strong>za</strong>ključiti da se radi o skoro stopostotnom<br />
muslimanskom naselju.<br />
Ilustrativan primjer je izjava jedne<br />
poznate novinarke iz Sarajeva koja<br />
je boravila u Rožajama 1990. godine,<br />
a koja je vidjevši ukupan izgled<br />
grada, izjavila, onako po<br />
bosanski -“a vlaške čaršije da te<br />
Bog sačuva”.<br />
Dakle može se osnovano konstatovati<br />
da Rožaje nije u punom<br />
smislu sačuvalo svoju islamsku<br />
tradiciju i svoju kulturu, naročito u<br />
oblasti arhitekture.<br />
<strong>Bošnjačka</strong> gradska kuća<br />
Bošnjačke gradske kuće, u ranijem<br />
periodu, uglavnom su pravljene<br />
na dva boja (sprata). Donji boj<br />
je bio od kamena ili od ćerpiča, to<br />
jest od nepečene cigle, a gornji od<br />
brvana ili od čatme. Pokrivane su<br />
šindom (šindrom), koja je rađena<br />
od jelovih, borovih i smrčevih daščica,<br />
dužine 40–100 cm, a širine 8–<br />
15 cm. Svaka kuća je imala po<br />
jednu sobu <strong>za</strong> musafire – musafirsku<br />
sobu ili odaju. Ove sobe su posebno<br />
opremane i držane uredne i<br />
čiste, da bi izgledale lijepo, jer je u<br />
njima domaćin primao musafire.<br />
Bile su namirisane i <strong>za</strong>strte novim<br />
ćilimima. Pokraj zida ispod prozora,<br />
tj. u vrh sobe, je postavljan<br />
minder prekriven od vune tkanim<br />
sedžadama i jambulijama, a uz zid<br />
na minderu su postavljani, takodje<br />
tkani, jastuci. Pokraj mindera na
Change language