Todor Kuljić TITO -sociološkoistorijska studija- (Drugo ... - Početak

odricanja težio je da postigne nezavisnost JNA i vojne industrije. Rasplamsavanje izraelskoarapskog
sukoba kod Sovjeta je jačalo aktuelnost Titove politike, pa je oktobra 1975. Tito
ponovo u Kijevu. Rusi su nastojali da preko Tita utiču na Arape, pa je usklađivanje spoljnih
politika dveju država rezultiralo dozvolom Jugoslavije sovjetskim avionima da je preleću.
Izgleda da je tek polovinom 1970-ih Jugoslavija, konačno, od Sovjetskog Saveza poštovana i
priznata kao socijalistička vanblokovska zemlja.
Tito je uvek nastojao da odnose sa Sovjetskim Savezom pomeri što više sa partijskog na
državni plan. Uspešno se odupirao sovjetskoj paralelnoj partijskoj spoljnoj politici, koja je
najpre preko Kominterne, a zatim Informbiroa nastojala da politiku socijalističkih zemalja
prilagodi Moskvi. Izborio je neku vrstu «specijalnih odnosa» sa SSSR-om, čije je težište više
počivalo na državnoj nego na partijskoj saradnji. Još od 1957, kada je održana prva svetska
konferencija komunističkih partija u Moskvi, Jugoslavija nije uopšte sudelovala u
multilaterarnim savetovanjima partija. Tek je juna 1976. Tito došao na konferenciju
komunističkih partija u Istočnom Berlinu. Tu je došlo do suočavanja «autonomaša» i
«dogmata» unutar komunističkog pokreta i odbacivanja proleterskog internacionalizma kao
oznake poželjnog vida saradnje. Odbačeno je postojanje centra u komunističkom pokretu i
prihvaćen predlog «autonomaša» (SKJ i evrokomunizma) o «međunarodnoj drugarskoj i
dobrovoljnoj saradnji i solidarnosti», a «borba za socijalizam u vlastitoj zemlji i odgovornost
svake partije pred vlastitom radničkom klasom» je povezana sa «uzajamnom solidarnošću
radnika svih zemalja i svih naprednih pokreta i naroda u borbi za slobodu i učvršćenje
nezavisnosti, za demokratiju, socijalizam i svetski mir» (Haberl 1983, S. 39). U poslednjoj
deceniji života Tito se sa Brežnjevom sastao šest puta. Poslednje Titove spoljnopolitičke
aktivnosti su bile put u Moskvu i Peking 1977 (normalizacija odnosa sa NR Kinom), u SAD
1978. i boravak u Havani na 6. konferenciji nesvrstanih 1979. Zbog saradnje sa Kinom donekle
se hlade odnosi sa SSSR-om, a opet jača saradnja sa Zapadnom Evropom. Uprkos sovjetskoj
intervenciji u Avganistanu 1979, erozija lagera je uzela maha. Tek desetak godina pre raspada
evropskog socijalizma u međunarodnom radničkom pokretu su učvršćena načela za koje se SKJ
zalagao gotvo tri decenije ranije: nezavisnosti, ravnopravnosti, uzajamnog uvažavanja interesa,
nemešanja i odgovornosti partija pred svojom radničkom klasom i svojim narodom. Da
Jugoslavija na koncu Titove ere nije bila prosovjetska, pokazuje i prisustvo Brežnjeva i Hua
Kuo Fenga, dva najveća rivala unutar socijalizma, na Titovoj sahrani. Što istovremeno nije
demonstrirana nezavisnost Jugoslavije prema SSSR-u i NR Kini, tj.što na sahrani nije bilo
predsednika SAD, nije bio propust jugoslovenske vanblokovske već američke spoljne politike
(Haberl 1983, S. 55).
Unutar šire istorijske celine 1918-1992, na početku i na kraju razdoblja, Balkan nije bio u
ruskoj sferi interesa. Lenjin je bio zaokupljen stabilizovanjem države i otporom
intervencionistima, a oslabljena Rusija pod Jeljcinom sličnih problema ima danas (Kurjak,
Prvulović 1997). U periodu Titove vlasti, od Jalte sve do rušenja berlinskog zida, Balkan i
Mediteran bili su u zoni vitalnih sovjetskih interesa, ali i zapadnih. Bila je to važna
spoljnopolitička odrednica Titovog položaja, različitog od ostalih balkanskih vladara. Stabilni
bipolarizam je za Tita bio rizična olakšica: širio je manevarski prostor jugodiplomatiji, jer su
obe supersile strepele od suvišnog zbližavanja Jugoslavije i neprijateljskog bloka. Priroda
Titove vlasti zavisila je od nadređene spoljnopolitičke strukture (stupanj konfliktnosti interesa
između pretendenata na uređivanje balkanskih odnosa), ali i veštine domaćih snaga da pruženi
manevarski prostor iskoriste. Kada je Staljin, u svetu iskustva Korejskog rata, uvideo da
intervencija u Jugoslaviji ne bi prošla kao ograničeni rat, planovi za rušenje Titovog režima su
se počeli uklapati u hipotetičku strategiju opšteg evropskog rata. To su kasnije još hladnije
zaključivali Hruščov i Brežnjev. Bili su to širi međunarodni okviri jugoslovensko-sovjetskih
odnosa 1945-1980, koje su karakterisala kolebanja, krize i približavanja, praćeni iuluzijama u
pogledu realnog dometa izmirenja. Premda oprezan, Tito se nadao da će nakon smrti Staljina
biti normalizovani odnosi sa lagerom, ali su već zbivanja oko Mađarske 1956. i naredne krize
ubrzali otrežnjavanje. U atmosferi hronično nestabilnih odnosa i klime «vruće-hladno», sličan
proces otrežnjavanja je, kako zapaža Mićunović, tekao i na sovjetskoj strani. Tito je uspešno
140