Todor Kuljić TITO -sociološkoistorijska studija- (Drugo ... - Početak

UVOD
Ovo je sociološkoistorijska studija o političkoj kulturi, ideologiji i organizaciji Titove vlasti.
Reč je o režimu koji je počivao na jednopartijskom, ali složenom višenacionalnom političkom
sistemu i višeslojnom obrascu integracije. U tom sklopu Titova uloga bila je neobično aktivna,
snažna i upadljiva spona. U njoj su bili prisutni i snažni sastojci lične vlasti. Ipak koliko god
bila lična, vlast nikada nije određena samo aktivnošću i voljom čelnog pojedinca. I
najuticajnijim ličnostima vlastito vreme postavljalo je nesavladive granice uslovljene
ideološkim horizontima epohe ili snagom tradicije. Pomenute strukture su u ovom radu
analitički raščlanjavane da bi se jasnije objasnila samostalnost uticajnih ličnosti. Istraživana je
zapostavljena strana jugoslovenskog socijalizma: mesto u dugim istorijskim procesima, uloga
Tita i osnovni obrasci političke kulture. O ekonomskoj i političkoj strukturi socijalističkog
samoupravljanja ovde neće biti toliko reči jer o tome postoje brojna, čak i kritička, istraživanja
još iz perioda jednopartijskog režima. U disciplinarnom pogledu reč je o istraživanju koje
pripada istorijskoj sociologiji. Sociološki metodi uvedeni su u istraživanje istorije jer zbivanja
nisu shvatana samo kao neponovljiva dešavanja,već kao procesi, odnosno dešavanja koja se u
sličnom strukturnom sklopu nakon izvesnog perioda odvijaju na sličan način kao delovi
srodnog determinističkog sklopa. U složenim političkim sukobima preplitali su se i pojačavali
ideološki, ekonomski i politički interesi koje nije moguće uvek do kraja razdvojiti jer su ih
zamagljivali osobena politička kultura i arcana dominationis (tehnike vladanja) oblikovani u
naročitim geopolitičkom prostornom okviru. Aktivnost najuticajnijih pojedinaca nošena je
maticom dubljih istorijskih procesa koji su u osnovi bili ekonomski motivisani, ali u višestruko
posredovanom obliku (klasnom ili nacionalnooslobodilačkom). Pojedinci nisu shvatani kao
igračke u rukama nadličnih sila već kao manje ili više uspešni katalizatori širih društvenih
htenja.
1.
Titova uloga u istorijskim procesima Balkana proučavana je u okviru poimanja istorije čije je
naznake na Marksovom tragu razvila francuska brodelovska škola i nemačka
strukturnoistorijska struja (Brodel 1992, Fire 1994. Kocka 1977, Koka 1994, Wehler 1983).
Teorijska i metodska načela za istraživanje tehnologije vlasti Maksa Vebera plodna su
komplementarna osnova ovom shvatanju istorije. Jedno od ključnih načela ovog pristupa jeste
da je istorijska činjenica trajnija od događaja, da je uporediva, a ne neponovljiva. Odmereno
uočavanje procesa daje događaju smisao, a ličnoj aktivnosti zasluženu ulogu, pa pažljivo
sagledavanje ključnih tokova unutar šireg prostorno – vremenskog sklopa može da nas, kod
iznenadnog upada jedinstvenog, sačuva od fascinacije i omamljenosti bleskom učinka moćnika.
S druge strane, individualno i jedinstveno ne smeju se potcenjivati niti se istorijski akteri svoditi
na epifenomene struktura. Ipak, ovo istraživanje nije se moglo osloniti na donekle nužno
pouzdaniju vremensku distancu, koja otkriva novu arhivsku građu i deluje epistemološkopsihološki
povoljno. Ispitivani su još uvek delatni procesi sa svim rizikom koji nosi pristup ove
vrste. Procesi se ispoljavaju kroz manje ili više postojane strukture različite čvrstine koje su
ovde proučavane polazeći od Marksovog načela da ljudi stvaraju vlastitu istoriju, ali ne pod
okolnostima koje su sami izabrali. Probojnu moć ličnog nad strukturnim trebalo je pokazati na
živoj Titovoj aktivnosti, a povratni uticaj struktura na tradicijom opterećenoj političkoj kulturi
izrasloj u trajno nestabilnom geopolitičkom prostoru Balkana. Dijalektičko ukrštanje pojedinca
i struktura iziskuje izlaganje koje nadmaša pripovedanje i uski biografski pristup, i traži
izdvajanje strukturnih ekonomskih, političkih i kulturnih spletova koji su određivali aktivnost
5