Nr 614-615, lipiec-sierpień 2006 - Znak

TEMATY I REFLEKSJE
Wskazując na utopię i antropofagię jako na pojęcia przydatne
w określaniu granic i współrzędnych Europy, a zarazem jako różne
modele międzykulturowych relacji, nie można zapomnieć o innym
modelu, który niewiele ma z nimi wspólnego i może najbardziej zasługuje
dziś na uwagę w globalizującym się, ale nie całkiem jeszcze
postkolonialnym świecie. To model dialogu leżący u podstaw kulturowej
tożsamości Europy, wywodzący się z jej pogańskich i chrześcijańskich
źródeł, choć Europa nie zawsze była im wierna. Pięć wieków
temu odkryła ona, że świat jest jednym całym globem, totus orbis, ale
przyczyniła się znacznie do asymetrycznych podziałów na pierwszy,
drugi i trzeci świat. Nigdy nie brakowało głosów przestrogi i oporu,
ale nie one decydowały o nowym porządku świata. Już Inca Garcilaso
de la Vega, peruwiański Indianin, a zarazem intelektualista Zachodu,
pisał w XVII wieku, broniąc idei dialogu i harmonijnej jedności różnorodnych
kultur, że świat jest jeden i jeśli jedną jego część nazywamy
Nowym, to tylko dlatego, że odkryliśmy ją na nowo 11 . Trzeba wierzyć,
że coraz bardziej jednocząca się Europa będzie miała więcej duchowej
siły, by w świecie, który jest jeden, ale podzielony, różnorodny,
lecz pełen obszarów uniformizującego niedostatku, w tym również
niedostatku dialogu, dawać coraz pełniejsze i autentyczne jego
świadectwo.
HENRYK SIEWIERSKI, ur. 1953, historyk literatury, eseista, tłumacz,
profesor literatury porównawczej w Universidade de Brasília (dyrektor
Instytutu Filologii). W Polsce wydał m.in.: Jak dostałem Brazylię w prezencie
(Kraków 1998).
11
I. Garcilaso de la Vega, Comentarios Reales de los Incas, Lima bd., t. I, s. 17.
107