Nr 614-615, lipiec-sierpień 2006 - Znak

TEMATY I REFLEKSJE
Henryk Siewierski
Utopia i antropofagia:
o Europie poza jej
granicami 1
O ile utopię można rozumieć jako specyficzną
ekspansję europejskiego logosu i etosu, o tyle
antropofagia byłaby ruchem przeciwnym: ruchem
absorpcji Europy przez Innego.
Utopia i antropofagia: wstępne rozpoznanie
Utopia nie jest miejscem na mapie, a jednak trudno nie dostrzec,
że jest częścią Europy sytuowaną przeważnie poza jej granicami.
Budowa utopii to nie projekt na „tu i teraz”, ale nieliczący się z kosztami
projekt na „zawsze i wszędzie” – czyli nigdzie, ou-topos. Jest
wytworem kultury zmierzającej do podporządkowania sobie historii
i nie bez powodu jej literacki prototyp, dzieło Thomasa Morusa, to
ostra krytyka ówczesnej Anglii. Projekt utopii rodzi się zazwyczaj
z buntu przeciw temu, co w historycznej rzeczywistości jest nie do
zniesienia, ze szlachetnych intencji i marzeń o nowym wspaniałym
świecie, unoszonych na skrzydłach wyobraźni ku kresom tego, co
możliwe. Ale też zbyt często utopia jest ucieczką od wolności, zbyt
często gwarancją przyszłej doskonałości jest terror, by ufać jej prorokom
i budowniczym.
1
Wersja angielska niniejszego tekstu została wygłoszona na konferencji Writing Europe
zorganizowanej przez British Council w czerwcu 2005 r. w Kijowie.
94