Nr 614-615, lipiec-sierpień 2006 - Znak

MICHAŁ BARDEL
drodze 16 . Do listy tej warto byłoby dodać jeszcze plagę starożytnego
piractwa – tej należałoby poświęcić zapewne osobne opracowanie.
Czy można się zatem dziwić, że jeśli już ktoś z bogatszych i znaczniejszych
rzymskich obywateli zdecydował się wyruszyć w podróż,
nie tylko zabierał ze sobą najbliższą służbę, ale i wspomagał się najemnym
oddziałem wojska? Spośród wielkich postaci imperium o jednym
tylko Marku Aureliuszu słyszymy, że lubił wyprawiać się nocą,
z niewielką obstawą i bez insygniów władcy na konne wojaże po kraju.
W liście do Frontona wspomina swój powrót z winobrania w towarzystwie
Antoniusa Piusa, kiedy to pasterze owiec omyłkowo wzięli
skromny orszak cesarski za bandę rozbójników i wywiązała się między
nimi nieszkodliwa (dla cesarza zapewne, nic nie wiemy o pasterzach)
potyczka 17 . Ale Aureliusz, jak pod wieloma innymi względami,
także i pod tym, stanowił wyjątek. Z żywotów cezarów dowiadujemy
się, że Neron nigdy nie wyprawiał się w mniej niż tysiąc
wozów 18 . Inne źródła podają ich pięćset – cesarz Heliogabal miał
zabierać ze sobą sześćset wozów, po to właśnie, by przewyższyć Nerona
19 . Pojazdy swoje ozdabiać miał złotem i drogimi kamieniami,
zaprzęgać do nich psy, jelenie, wielbłądy, słonie, lwy i tygrysy, a okresowo
także piękne nagie kobiety (sam zresztą lubił podróżować
nago) 20 . Boski Juliusz miał natomiast, wedle słów Swetoniusza, na
wyprawy wojenne zabierać ze sobą marmurowe posadzki i mozaiki
21 . Wielki kpiarz starożytności, Lucjusz Anneusz Seneka, nie omieszkał,
rzecz jasna, wyszydzić tego zwyczaju wyprawiania się w podróż
z kipiącymi bogactwem i przepychem orszakami:
Wszyscy dziś już podróżują tak, że poprzedza ich konnica numidyjska, iż
biegnie przed nimi gromada gońców: za haniebne uważa się nie mieć sług, któ-
16
Seneka, O pocieszeniu dla Marcji, XVIII. Swoją drogą, rozbójnictwo w sposób
naturalny wpisane być musiało w istotę rzymskiej codzienności – kim bowiem byli założyciele
Rzymu, Romulus i Remus, jak nie pasterzami trudniącymi się od czasu do czasu
rozbojem?
17
Zob. Fronton, 34; za: Aleksander Demandt, dz. cyt., s. 205.
18
Zob. Swetoniusz, dz. cyt., rozdz. Neron, 30.
19
Zob. Historia Augusta, rozdz. Heliogabal, 31, 5; za: Aleksander Demandt, dz. cyt.,
s. 206.
20
Zob. tamże, rozdz. Heliogabal, 23, 1; 28, 1; 29, 2.
21
Zob. Swetoniusz, dz. cyt., rozdz. Boski Juliusz, 46.
90