Nr 614-615, lipiec-sierpień 2006 - Znak

122
MARCIN CIELECKI
Bóg także był jednym z tych, których dotknęła Szoah. Cierpiał, bity
i poniżany, był wśród bitych i poniżanych. Coraz częściej w obliczu
niewystarczalności języka żydowscy myśliciele zamiast oskarżać Boga
o zło Zagłady, zaczynają mu współczuć. Podkreśla się samotność
Boga, jego ograniczoną ludzką wolnością moc. Bóg także prosi o miłość,
obecność, trwanie w tajemnicy.
Chrześcijańscy teolodzy, z Hansen Ursem von Balthasarem na
czele, zaczęli wyprowadzać konsekwencje ze zstąpienia Jezusa do
piekła rozumianego jako brak Boga. „Boże mój, Boże mój, czemuś
mnie opuścił?” (Mt 27, 46), jeśli nie będzie przemyślane do końca,
stanie się jedynie teatralnym gestem. Jezus nie zstąpił do piekła
w triumfalnym pochodzie, jak utrzymywano jeszcze przed XX wiekiem,
ale jako pokorny, utożsamiający się i solidarny z człowiekiem
przyjaciel. Niewinny pośród złoczyńców, pokorny sługa wśród
oprawców, Bóg, który znalazł się w piekle – odczuwamy współczucie
dla takiego obrazu Boga, jest on bliższy niż zasiadający wśród
cherubów Pan nieba i ziemi. Jezus, który współ-odczuwa, współ-przebywa
z człowiekiem w sytuacjach najbardziej skrajnych, granicznych,
jest Bogiem, do którego można się przyznać. Jest Bogiem człowieka.
Zrezygnowanie z języka triumfalizmu, wyjaśniających wszystko
odpowiedzi teologów na rzecz milczenia razem z Bogiem, zmienia
obraz Przedwiecznego. Nie jest on już tylko Sędzią, ale także przyjacielem
człowieka, często doświadczonym (przez dzieło swych rąk)
nie mniej niż jego stworzenie (przez dzieło swych rąk). Bóg także
potrzebuje przebaczenia za zło zaistniałe w życiu każdego z nas.
Nie dziwi mnie podwójne usprawiedliwienie Hannah z powieści
Jednorożec: „wybacz, że tak bezwstydnie wołam o miłość”, „Nawet
Bóg potrzebuje miłości”. Nie jest do końca jednoznaczne, czy Hannah
jest osobą głęboko wierzącą. Sprawia wrażenie wierzącej powierzchownie,
jej wiara wydaje się zgodna z konwenansem. Hannah,
uwięziona w zamku za zdradę i czekająca na powrót męża,
wprowadza w średniowieczną symbolikę. Tytułowy jednorożec jest
symbolem Chrystusa. Jednorożcowi przypisuje się miłość czystą,
prostą, niewinną, niemal idealną, wręcz nierealną. Każdy symbol ma
jednak swoje odmienne znaczenie, drugie życie. Ten sam jednorożec
był w średniowieczu również symbolem miłości pełnej pasji, a także
zdrady. Pojmać mityczne zwierzę mogła tylko dziewica, na której