Nr 614-615, lipiec-sierpień 2006 - Znak

ZDARZENIA – KSIĄŻKI – LUDZIE
rzem. Człowiek, który opowiada w tej książce o swoim życiu, spełnia
bowiem najważniejsze wymagania, jakie mamy wobec kandydatów na
przyjaciół. Przede wszystkim potrafi milczeć. W biografii Baltazara-Mrożka
od czasów młodości stale pojawiają się znani artyści, pisarze, jednak
zawsze tam, gdzie przychodzi czas na opowiedzenie o ich życiowych potknięciach,
błędach, autor odkłada pióro. Podobnie jest zresztą w wypadku
bliskich mu kobiet. Od opisu tych relacji powstrzymuje Mrożka
nie tylko przekonanie o ich „absolutnie prywatnym” charakterze, ale
też nieufność wobec samochwalstwa mężczyzn i braku zeznań kobiet.
W Baltazarze znajdziemy więc jedynie krótkie, zdawkowe informacje
o zmianach stanu cywilnego autora.
Powściągliwość, dyskrecja i odpowiedzialność za słowo, które może
skrzywdzić, nie wiążą się wcale z unikaniem trudnych tematów. W swojej
autobiografii Mrożek zmierzył się ze wspomnieniami o rodzicach.
Naszkicowanie portretu matki, Zofii Kędzior, ułatwiła mu łącząca
ich duchowa bliskość. Spośród mieszkańców podkrakowskich wsi, które
zamieszkiwała rodzina Mrożka, wyróżniały ją uprzejmość, staranny
sposób wysławiania się, wdzięk i poczucie humoru. Inna, nie do pojęcia
dla własnego męża, żyła w świecie książek. Gdy zmarła na gruźlicę po
maturze Mrożka, w rodzinnym domu autora Wesela w Atomicach nie było
już nikogo, z kim mógłby rozmawiać w tym samym języku – finezyjnym,
podszytym żartem, odwołującym się do wzajemnego zaufania.
Ojciec pisarza, naczelnik pocztowy w Borzęcinie, królem życia był
w knajpie. Mówił wprawdzie dużo, ale w jego opowieściach prawda splatała
się ze zmyśleniem. Mrożek przyznaje, że wie o nim niewiele. Rzetelnie
relacjonuje starania ojca o zapewnienie bytu rodzinie, ale też sugestywnie
odtwarza chwile, gdy pozostając z nim sam na sam, zderzał się
z kimś dalekim i obcym. „Jedyne, co mam po nim, to fantazje, które z trudem
oddzielam od rzeczywistości” – twierdzi autor. W Baltazarze nie ma
jednak miejsca na porachunki. Mrożek chce raczej zrozumieć ojca, dostrzec
i uszanować to, co w nim dobre. Podkreśla, że mu wybaczył.
Biografia Baltazara nie jest wolna od pomyłek w życiowych wyborach.
O swoim wstąpieniu do partii, ważnych znajomych od kieliszka,
protekcji Adama Włodka, pracy w „Dzienniku Polskim”, pierwszych
podróżach za granicę i „korzystaniu z cyca” zamożnych rodaków lubiących
towarzystwo artystów opowiada Mrożek szczerze, nie szukając usprawiedliwień.
Zawsze tam, gdzie można by go podejrzewać o wymigiwanie
się od odpowiedzialności, odważnie i z przekorą akcentuje swoją obecność,
aktywny udział w komunistycznej propagandzie, partyjnych zebraniach.
175