Nr 614-615, lipiec-sierpień 2006 - Znak

ROZMOWA Z EWĄ SZUMAŃSKĄ
oczami cudowne Campo Verano w Rzymie; niezwykły cmentarz
w Ekwadorze, który, gdy się przejdzie przez biedną dzielnicę, otwiera
się jak czarodziejski ogród z nagrobkami jak wille czy świątynki,
z marmuru, z balustradami, balkonikami, polewane wodą, skrzące
się w tym słońcu. O umarłych dba się tam bardziej niż o żywych.
Na cmentarzach Sahary widać zrównanie ludzi przez śmierć –
groby bogatych nie mogą się niczym odróżniać od grobów biednych.
Gdy ktoś przychodzi z dalekiej oazy odwiedzić zmarłych, zawiązuje
na swoim kamieniu gałganek albo wbija pękniętą łyżeczkę, bo nie
wolno zostawiać nic bogatego, to wszystko musi być takie jak ziemia,
jak ten świat…
Najdziwniejszy cmentarz, jaki widziałam, to wieże milczenia na
przedmieściach Bombaju. Należy on do parsów, grupy wyznawców
religii pochodzącej z Persji. Wieże milczenia są jak olbrzymie cylindry
bez dachu. Według wierzeń parsów ciało zmarłego człowieka
może skazić, zbezcześcić ziemię albo jeden z żywiołów: wodę, ogień
czy powietrze, dlatego zwłoki nie mogą być ani spalone, ani pogrzebane.
Nie byłam w środku takiej wieży, ale widziałam kondukt żałobny
wnoszący zwłoki. Dowiedziałam się, że wewnątrz wieży znajdują
się wysuwane ze ścian półki, na których się je kładzie. W okolicach
żyją olbrzymie stada ptaków, sępów z gołymi szyjami, które na widok
ludzi wchodzących ze zwłokami zlatują się i nurkują w głąb tej
wieży. Taka wieża wygląda wtedy jak pompa wsysająca stada ptaków,
które w ciągu paru godzin objadają ciało. Po drodze do tych
wież jest plaża dla ubogich, Chowpatti, nad którą przelatują stada
tych ptaków. Ludzie opowiadali mi, że gdy siedzieli zanurzając nogi
w morzu, nagle z góry spadł jakiś ludzki palec czy kawałek ucha…
Ogromne wrażenie sprawiły na mnie przesyłki dla zmarłych na
wyspie Penang w Malezji. Przed świątyniami stoją piece, za pomocą
których posyła się „zaopatrzenie” dla zmarłych na tamten świat: buty,
ubrania, obrusy, widelce, łyżki, miski, pieniądze, książki. Wszystkie
rzeczy, które mogą być im tam potrzebne, wyrabiane z papieru w specjalnych
warsztatach.
Śmierć, szacunek dla śmierci, więź ze zmarłymi to coś, co we
wszystkich kulturach powtarza się i łączy ludzi.
54