Nr 614-615, lipiec-sierpień 2006 - Znak

Zaspokojenie fascynacji i poznanie kosztuje.
34
ROZMOWA Z RYSZARDEM KAPUŚCIŃSKIM
Fascynacji tak silnej, by człowiek chciał powiedzieć: „Wszystko mi
jedno, muszę jechać”.
Powtórzę raz jeszcze, w historii ludzkości z własnej woli wędrowały
tylko jednostki. Oraz przedstawiciele kilku zawodów związanych
z pokonywaniem drogi: kupcy, żeglarze, karawaniarze. Większość
ludzi zajmowała się uprawą i nawadnianiem ziemi.
Jednak koczownicy mieli naturalną skłonność do przemieszczania się.
Po pierwsze, społeczność koczownicza szybko zanika w świecie, po
drugie, te wędrówki też zawsze były wędrówkami przymusowymi.
Koczowników nie pchała w drogę ciekawość świata, oni szukali pastwisk
dla swojego bydła.
Później ten przymus stał się kulturą.
Ale nigdy nie przestał być przymusem. Grupa koczowników wyrusza
dopiero wtedy, gdy pastwiska zostały wyjedzone albo zapanowała
susza i wyschły studnie. Te plemiona żyją dzięki bydłu, ono jest
ich jedynym bogactwem i muszą mu zapewnić pożywienie i wodę.
Wędrują w miejsca, gdzie pada deszcz. Ludy koczownicze mają nawet
takie powiedzenie: „Ojczyzna moja jest tam, gdzie pada deszcz”.
Rodzajem przymusowego podróżowania jest więc emigracja. Wydaje
się, że dziś obserwujemy nowy rodzaj emigracji, która staje się jakby
rytuałem inicjacyjnym. Na przykład ludzie z Podhala jeżdżą do „Cikago”,
żeby się tam dorobić, wrócić i postawić dom. Wtedy stają się
naprawdę kimś dla sąsiadów.
Emigracja niebędąca emigracją na całe życie jest dziś bardzo częsta.
Dawniej człowiek wyjeżdżał przekonany, że już więcej do ojczyzny
nie wróci. W XIX wieku emigrowała biedota, której po prostu nie
stać było na powrót. Często tych ludzi werbowały do pracy wielkie
korporacje i opłacały im bilet tylko w jedną stronę. Emigrant niejednokrotnie
nie umiał czytać ani pisać, nie znał się na mapie. W ogóle