Nr 614-615, lipiec-sierpień 2006 - Znak

MICHAŁ BARDEL
Nie tylko więc podróże lotnicze marzyły się Lukianowi, ale i wyprawy
kosmiczne. Możemy się jedynie domyślać, jakie politowanie
budzić musiały futurystyczne mrzonki Lukiana u współczesnych mu
czytelników i jak czułby się szczęśliwy, żyjąc w naszych czasach.
Odwrotnie niż górzysta i nieprzejezdna Hellada Rzym niemal od
początku swojego istnienia stanowi żywy, pulsujący obszar nieustannych
migracji – zarobkowych, kupieckich czy też militarnych.
W bezustannej wędrówce uwija się rodzaj ludzki – pisze Seneka. – Dzień
w dzień coś się zmienia na wielkim świecie. (…) Spotykam ludzi, którzy twierdzą,
że w duszach drzemie wrodzona podnieta do ciągłej zmiany siedziby i przenoszenia
się z jednego miejsca zamieszkania na drugie 3 .
Ta mrówcza ruchliwość, którą opisuje filozof, to oczywiście naturalny
w powiększającym się niemal z roku na rok imperium ruch
migracyjny w poszukiwaniu pracy, ucieczki przed wierzycielami czy
w typowym dla wielu ekwitów neurotycznym szale już to wyprowadzania
się z zatłoczonego i śmierdzącego Rzymu na wieś, już to na
powrót wyprawiania się do stolicy, bez której zbyt długo żyć się nie
udaje. Nic zatem dziwnego, że właśnie tutaj powstaje doskonała, bo
służąca nam w wielu wypadkach do dzisiaj, infrastruktura dróg i mostów.
Bez niej, wspartej – rzecz jasna – transportem morskim, w państwie
rozciągającym się od Mauretanii po Armenię i od Egiptu po
Brytanię nie sposób wyobrazić sobie jakiejkolwiek komunikacji pomiędzy
odległymi o setki i tysiące mil prowincjami.
Zanim więc wśród najbogatszych Rzymian, przede wszystkim
uczonych i władców, pojawiła się idea podróżowania dla samego
podróżowania („zobaczyć to samo gdzie indziej”), odbywano dalekie
i wielomiesięczne nieraz wędrówki nade wszystko w celach
łącznościowych, handlowych, wojskowych czy wreszcie po to, by
zdobyć wykształcenie poza Rzymem – studiując filozofię w Atenach,
medycynę na Kos czy wymowę na Rodos.
W podróże z przesyłkami pocztowymi wybierali się głównie niewolnicy,
choć bywało, że nadawcy woleli przekazywać wiadomość
osobiście – trudno było o jakąkolwiek gwarancję doręczenia listu,
84
3
Seneka, O pocieszeniu do matki Helwii, VI–VII.