Nr 614-615, lipiec-sierpień 2006 - Znak

TEMAT MIESIĄCA
rzy by spychali z drogi napotkanych przechodniów lub wzniecając wielką kurzawę
zapowiadali przyjazd – wielkiego człowieka! 22
Co jednak charakterystyczne dla filozofa, w innym miejscu pisze
o wstydzie, jaki odczuwa, pokonując ostatni etap podróży (z przymusu,
po rozbiciu statku) zwykłą chłopską furmanką, podczas gdy
mijają go o wiele dostojniejsze świty o wiele mniej dostojnych postaci.
Niezwykle intrygujące zajmuje Seneka stanowisko w kwestii używania
lektyk. W dialogu O krótkości życia wyszydza
tych, którzy na krześle lub w lektyce każą siebie po różnych miejscach obnosić
(…), którym ktoś inny musi przypomnieć, kiedy mają się myć, kiedy pływać,
kiedy posilać. Tak dalece są wypieszczeni i bezwładni w swym lenistwie, że sami
przez się nie mogą uświadomić sobie, że są głodni. Słyszałem – pisze dalej Seneka
– że jeden z tych wydelikaconych, kiedy już na rękach wyniesiono go z łaźni
i posadzono na krześle, zapytał: „naprawdę już siedzę?”. Myślisz, że ten, kto
nie wie, czy siedzi, ten wie, że żyje? 23 .
Tak jakby on sam nie był wożony w lektykach i sadzany na krzesłach!
Ale i tu Lucjusz Anneusz znajduje wytłumaczenie, które każe
nam zamilczeć wstydliwie:
Gdy oto wracam z odbytej w lektyce przejażdżki, czuję się nie mniej zmęczony
niż gdybym to, co przesiedziałem, odbył pieszo. Bo dać się długo nieść –
to także trud; i nie wiem, czy nie większy, że sprzeczny jest z naturą, która dała
nam nogi, żebyśmy chodzili sami, i oczy, żebyśmy patrzyli 24 .
Czemuż więc, drogi Lucjuszu, nie chodzisz i nie patrzysz, zamiast
cierpieć katusze bycia noszonym? Znów zawstydza nas filozof:
Dla mnie – pisze nadzwyczaj przekonująco – wstrząsanie ciała było potrzebne
po to, by żółć, jeśli osiadła w ciasnych przewodach, została rozpędzona,
lub sam oddech, jeśli z jakiejś przyczyny stał się gęstszy, był rozcieńczony
przez wstrząsy, które wedle mojego odczucia dobrze mi robiły 25 .
Czym była dla mieszkańców starożytnego Rzymu podróż sama
w sobie? Z pewnością okazją do wyrwania się z zaduchu przelud-
22
Seneka, Listy 123, 7.
23
Seneka, O krótkości życia, XII.
24
Seneka, Listy, 66.
25
Tamże.
91