Nr 614-615, lipiec-sierpień 2006 - Znak

TEMAT MIESIĄCA
słynny Ibn Battuta. Choć były i takie okresy w dziejach, gdy kultura
arabska popadała w wielowiekowy marazm.
Podobnie wielka jest literatura chińska na ten temat.
A Afryka?
Nie ma jednej literatury afrykańskiej. Na tym kontynencie używa się
dwóch tysięcy języków. Niektóre z nich wytworzyły literaturę podróżniczą,
na przykład hausa i suahili. Tego typu teksty pojawiały się
głównie na terenach, gdzie istniały wpływy arabskie. Brak ich zaś
w językach bantu, czyli językach ludów osiadłych. Wiele zależało
więc od ruchliwości plemion.
Właściwie w każdej kulturze podróż stanowi inspirację do pisania.
Człowiek jest tak oszołomiony zderzeniem z innym światem, że
chce koniecznie się tym podzielić. Nie jest w stanie zachować tylko
dla siebie rzeczy tak niezwykłych, zdumiewających.
Z podróżami i pisaniem o podróżach jest trochę jak z poezją –
wiele zależy od wieku piszącego. Osiemdziesiąt procent podróżnych
to ludzie młodzi. I także osiemdziesiąt procent poezji pisze młodzież.
Przychodzi taki moment w życiu, kiedy czuje się potrzebę poetyzowania,
podróżowania i opowiadania o podróżach.
Z tej poezji niewiele potem zostaje.
To prawda. Z reguły młodzieńcze pisanie szybko się zarzuca. Nie
inaczej jest zresztą z opowieściami o podróży. Na świecie, na przykład
we Włoszech czy Francji, urządza się targi książki podróżniczej
i turystycznej. W Polsce się z tym do tej pory nie zetknąłem, może
dlatego, że literatura podróżnicza została bardzo słabo wyodrębniona
przez naszą krytykę, podczas gdy na Zachodzie są krytycy, którzy
się w takim pisarstwie wręcz specjalizują. Są też wydawnictwa publikujące
tylko tego typu książki, które można podzielić na cztery działy:
reportaż, przewodniki, atlasy i albumy fotograficzne.
Kilka lat temu byłem na gigantycznych targach książki podróżniczej
na północy Francji, w bretońskim mieście Saint-Malo. Po poszczególnych
pawilonach oprowadzał mnie Iwan Nabokov, bratanek
wielkiego pisarza Vladimira i dyrektor wydawnictwa Plon, któ-
31