Nr 614-615, lipiec-sierpień 2006 - Znak

20
JANUSZ PONIEWIERSKI
że poszczególne wystąpienia nagradzano rzęsistymi oklaskami. Zawieyski,
Stomma i ich koledzy – grzmiał Zenon Kliszko –
znaleźli się w głębokiej izolacji politycznej i postawili się naprzeciw powszechnej
opinii narodu. (...) Koło Znak, odchodząc od polskiej racji stanu, faktycznie
stanęło po stronie tych elementów syjonistycznych i rewizjonistycznych, które
inspirowały i zorganizowały prowokację wymierzoną w spokój ojczyzny, w jej
żywotne interesy.
W obronie interpelacji wystąpił Jerzy Zawieyski, który mówił
między innymi o warunkach prowadzenia dialogu:
postawie szacunku dla cudzej odmienności, chęci zrozumienia cudzej racji, swoistej
transcendencji na drugiego człowieka, którego nie chce się pochłonąć, zagarnąć
czy przeinaczyć, lecz z którym chce się wspólnie czegoś szukać. (...) Trzeba
coś z własnej racji zawiesić, a nawet zakwestionować, aby w pełni objąć obiektywność
drugiej strony, a także by obudzić w nas poczucie, że sens życia nie jest
tylko w nas samych, lecz również poza nami.
To przemówienie – któremu towarzyszyły śmiechy, tupanie i walenie
w pulpity – ludzie tzw. lewicy laickiej (np. Adam Michnik) uznali
za „dramatyczne i piękne”. Podobnie ocenił je kardynał Wyszyński,
nazywając postawę mówcy „czynem niemal »reytanowskim« na tle
obłędnego tańca »martwych dusz«”.
Dalsze losy Jerzego Zawieyskiego opisał Marian Brandys
(Z dwóch stron drzwi): usunięto go z Rady Państwa, pozbawiono
miejsca w parlamencie. Rok po tamtym przemówieniu (kwiecień
1969)
dopadła go choroba. Przez całe życie chorował na serce, ale decydujący cios
zadała mu zbyt długo i zbyt gwałtownie burzona krew. Wylew do mózgu poraził
go częściowo paraliżem i odebrał mu mowę. (...) 18 czerwca 1969 roku –
w środku nocy – wydostał się ze swego pokoju na korytarz i nadludzkim wysiłkiem,
którego wprost pojąć nie mogli lekarze starający się później odtworzyć
przebieg zdarzeń, dotarł do otwartych drzwi prowadzących na taras. Potem,
podsunąwszy się pod samą balustradę tarasu, podciągnął się na nią i z IV piętra
runął na asfalt ulicy. Zabił się na miejscu.
Ta śmierć obudziła wiele wątpliwości. Czy Zawieyskiemu nikt
nie „pomógł” wyskoczyć przez okno? Wówczas tego pytania nie
można było głośno postawić. Dziś, po 37 latach, nie sposób już na
nie jednoznacznie odpowiedzieć.