23.06.2013 Views

Le trait "De unitate formae" de Gilles de Lessines ... - Boston College

Le trait "De unitate formae" de Gilles de Lessines ... - Boston College

Le trait "De unitate formae" de Gilles de Lessines ... - Boston College

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

48 Chapitre Troisième<br />

scolastique. La corporcitas y apparaît comme \a prima forma substantialis,<br />

princii)e fie l'état (|uantitatif et <strong>de</strong>s propriétés communs à tous les corps'.<br />

Quelle que soit la jnirt du passé dans ces déclarations, notons que saint<br />

Thomas sut presque aussitôt s'en affranchir. Déjà le livre II contient <strong>de</strong>s<br />

affirmations <strong>de</strong> principes qui ne peuvent donner le change'^ . Et quelques<br />

années après, dans la Soiiinic contre les Gcntits, commencée à Paris et<br />

achevée dans les villes italiennes, saint Thomas écrit sur la corporeitas un<br />

curieux article où il a voulu, dirait-on, expliquer ses premières dissertations<br />

et montrer que, sous la terminologie ancienne, il insuffle à la théorie un<br />

esprit nouveau :<br />

j)ar corporeitas, y est-il dit, on ])eut entendre soit une forme<br />

substantielle, soit une forme acci<strong>de</strong>ntelle ; dans le premier sens, la corpo-<br />

réité est la forme unique qui fixe l'être non seulement dans son état<br />

corporel, mais lui confère au.ssi toutes ses déterminations spécifiques; dans<br />

le second sens, la corporéité vise une modification acci<strong>de</strong>ntelle du corps<br />

déjà constitué, à savoir sa circonscription dans les trois dimensions <strong>de</strong><br />

l'espace'<br />

.<br />

' « Materia prima, prout consi<strong>de</strong>ratur nuda ab omni forma, non habet aliquam diver-<br />

sitatem, nec elficitur divi-rsa per aliiiua acci<strong>de</strong>ntia ante adventum formae .substantialis,<br />

cum esse accidontalc non i)raccedat substantiale. Uni autem pcrfcctibili <strong>de</strong>betur una per-<br />

fectio. Ergo oportet quod prima forma substantialis perficiat totam materiam. Sed prima<br />

forma, (piae rccipitur in materia, est corporeitas, a qua nunquam <strong>de</strong>nudatur, ut dicit<br />

Commentator in 1 J'hysic, text. com. (j3. Erfjo forma corporeitatis est in tota materia, et ita<br />

materia non erit nisi in corporibus. » In II. Sent. D. VIII, q. .5, a. 2. — Cf. In II I. Sent.,<br />

d. 3, q. 1, a. 1.<br />

- D. 12, a. 4, c. et D. 18, q. 1, a. 2, c. Cf. p. 53.<br />

' Contra Gentiles, L. I\', c. 81. « Corporeitas autem dupliciter accipi potest. Uno<br />

modo secundum quod est forma substantialis corporis, prout in génère substantiae coUo-<br />

catur ; et sic corporeitas cujuscumque corporis nihil est aliud quam forma substantialis<br />

ejus, secundum quam in génère et specie collocatur, ex qua <strong>de</strong>betur rei corporali quod<br />

habeat très dimensiones. Non enim sunt diversae formae substantiales in uno et eo<strong>de</strong>m,<br />

per quarum unam collocatur in génère supremo, puta substantiae, et per aliam in génère<br />

proximo, puta in génère corporalis vel animalis, et per aliam in specie, puta hominis, aut<br />

equi... Alio modo accipitur corporeitas prout est forma acci<strong>de</strong>ntalis, secundum quam dici-<br />

tur corpus esse in génère quantitatis ; et sic corporeitas nihil aliud est quam très dimen-<br />

siones quae corporis rationem constituunt. » Cf. Quod/. .\1I, art. 9 ; et S. Tlieol., 1*, q. 66,<br />

a. 2, in corp. ; ihid., ad 3 : i» dicendum quod forma corporeitatis non est una in omnibus<br />

corporibus, cum non sit alia a formis quibus corpora distinguuntur. »

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!