Le trait "De unitate formae" de Gilles de Lessines ... - Boston College
Le trait "De unitate formae" de Gilles de Lessines ... - Boston College
Le trait "De unitate formae" de Gilles de Lessines ... - Boston College
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
48 Chapitre Troisième<br />
scolastique. La corporcitas y apparaît comme \a prima forma substantialis,<br />
princii)e fie l'état (|uantitatif et <strong>de</strong>s propriétés communs à tous les corps'.<br />
Quelle que soit la jnirt du passé dans ces déclarations, notons que saint<br />
Thomas sut presque aussitôt s'en affranchir. Déjà le livre II contient <strong>de</strong>s<br />
affirmations <strong>de</strong> principes qui ne peuvent donner le change'^ . Et quelques<br />
années après, dans la Soiiinic contre les Gcntits, commencée à Paris et<br />
achevée dans les villes italiennes, saint Thomas écrit sur la corporeitas un<br />
curieux article où il a voulu, dirait-on, expliquer ses premières dissertations<br />
et montrer que, sous la terminologie ancienne, il insuffle à la théorie un<br />
esprit nouveau :<br />
j)ar corporeitas, y est-il dit, on ])eut entendre soit une forme<br />
substantielle, soit une forme acci<strong>de</strong>ntelle ; dans le premier sens, la corpo-<br />
réité est la forme unique qui fixe l'être non seulement dans son état<br />
corporel, mais lui confère au.ssi toutes ses déterminations spécifiques; dans<br />
le second sens, la corporéité vise une modification acci<strong>de</strong>ntelle du corps<br />
déjà constitué, à savoir sa circonscription dans les trois dimensions <strong>de</strong><br />
l'espace'<br />
.<br />
' « Materia prima, prout consi<strong>de</strong>ratur nuda ab omni forma, non habet aliquam diver-<br />
sitatem, nec elficitur divi-rsa per aliiiua acci<strong>de</strong>ntia ante adventum formae .substantialis,<br />
cum esse accidontalc non i)raccedat substantiale. Uni autem pcrfcctibili <strong>de</strong>betur una per-<br />
fectio. Ergo oportet quod prima forma substantialis perficiat totam materiam. Sed prima<br />
forma, (piae rccipitur in materia, est corporeitas, a qua nunquam <strong>de</strong>nudatur, ut dicit<br />
Commentator in 1 J'hysic, text. com. (j3. Erfjo forma corporeitatis est in tota materia, et ita<br />
materia non erit nisi in corporibus. » In II. Sent. D. VIII, q. .5, a. 2. — Cf. In II I. Sent.,<br />
d. 3, q. 1, a. 1.<br />
- D. 12, a. 4, c. et D. 18, q. 1, a. 2, c. Cf. p. 53.<br />
' Contra Gentiles, L. I\', c. 81. « Corporeitas autem dupliciter accipi potest. Uno<br />
modo secundum quod est forma substantialis corporis, prout in génère substantiae coUo-<br />
catur ; et sic corporeitas cujuscumque corporis nihil est aliud quam forma substantialis<br />
ejus, secundum quam in génère et specie collocatur, ex qua <strong>de</strong>betur rei corporali quod<br />
habeat très dimensiones. Non enim sunt diversae formae substantiales in uno et eo<strong>de</strong>m,<br />
per quarum unam collocatur in génère supremo, puta substantiae, et per aliam in génère<br />
proximo, puta in génère corporalis vel animalis, et per aliam in specie, puta hominis, aut<br />
equi... Alio modo accipitur corporeitas prout est forma acci<strong>de</strong>ntalis, secundum quam dici-<br />
tur corpus esse in génère quantitatis ; et sic corporeitas nihil aliud est quam très dimen-<br />
siones quae corporis rationem constituunt. » Cf. Quod/. .\1I, art. 9 ; et S. Tlieol., 1*, q. 66,<br />
a. 2, in corp. ; ihid., ad 3 : i» dicendum quod forma corporeitatis non est una in omnibus<br />
corporibus, cum non sit alia a formis quibus corpora distinguuntur. »