“Zoals een goed ambtenaar betaamt” Liber Amicorum - CAOP

1.
Prof. dr. J.Th.J. van den Berg
De Trotse Ambtenaar en het ongemak
van politieke en ambtelijke modes
Inleidende beschouwingen
Integriteit tussen recht en moraal
Waarom heb ik zo’n hekel aan verplichte integriteitscodes zoals
die in diverse wetten, waaronder de Gemeentewet, aan Jan en alleman
worden opgedragen?
Voor een groot deel is die weerzin het product van gesprekken
over integriteit met groepen gemeenteraadsleden. Om te beginnen
bleek nogal eens dat zij van geen code wisten, terwijl hun collegae
er in een vorige periode reuze hun best op hadden gedaan. Als zij
er wel van wisten, hadden ze de code niet erg aandachtig bestudeerd.
Als zich een incident in recente tijd had voorgedaan, was
er van de code niet of nauwelijks gebruik gemaakt. Die bleek vaak
niet toepasselijk.
Nu zijn dat allemaal voorbeelden waaruit blijkt dat de codes in de
praktijk niet erg werkzaam zijn. Daarvan zou men kunnen zeggen:
dat ligt niet aan die codes maar aan het niet of slordig gebruik daarvan.
Het probleem ligt echter waarschijnlijk ergens anders. Voor
veel raadsleden is de integriteitscode een korter of langer lijstje
regels die ook al elders te vinden zijn, bijvoorbeeld in de Gemeentewet
zelf, waarin al een aantal geboden en verboden is opgenomen.
(Voor ambtenaren is de situatie niet werkelijk anders.) Die
regels worden allemaal op één hoop geveegd en opgeborgen, voor
het geval dat. Zo gek is dat niet, want de meeste integriteitscodes
die ik onder ogen heb gehad hebben een sterk regelstellend, quasijuridisch
karakter.
1