“Zoals een goed ambtenaar betaamt” Liber Amicorum - CAOP

34
tievoorziening. Informeren is nu eenmaal selecteren. Bijna elke
minister heeft een broertje dood aan overvolle loodgieterstassen.
Er was ooit een minister die een instructie uitvaardigde dat hij zo
min mogelijk stukken wenste te ontvangen. Deze tasseninstructie
had – heel toepasselijk – de vorm en lay-out van een kleuterboek.
Ook waren er ministers van wie bekend is dat zij over elke beleidskwestie,
hoe ingewikkeld ook, een A4’tje meer dan genoeg vonden.
Dat dwingt ambtenaren kort van stof te zijn en dat leidt zelden tot
problemen. Maar die enkele keer dat het fout gaat en relevante informatie
sneuvelt in het selectieproces, kunnen de gevolgen, onbedoeld,
groot zijn. Van de andere kant gezien is bij alle grote affaires
van de afgelopen jaren – zo blijkt bijvoorbeeld uit parlementaire en
andere onafhankelijke onderzoeksrapporten – de oorzaak bijna altijd
gelegen in de ontoereikendheid van de informatievoorziening
(een frappant voorbeeld is het rapport van de Commissie Davids
over de oorlog in Irak).
Vooral bij de invulling van de inlichtingenplicht naar het parlement
steken steevast de vijf O’s de kop op: de informatie was Onjuist,
Onduidelijk, Ontijdig, Onvolledig en/of Onzorgvuldig.
Zelf heb ik in dit kader de term ‘informatieparadox’ geïntroduceerd.
De vijf O’s komen niet alleen bij herhaling voor bij grote
incidenten die het hedendaagse politieke debat te veel beheersen,
maar helaas ook bij vrijwel alle langetermijnprojecten, zoals grote
infrastructurele werken (zie het rapport van de Commissie Duyvestein
maar ook het raadsrapport over de Noord-Zuidlijn).
Bij de informatieparadox gaat het vooral ook om een gebrek
aan relevante hoofdzaken, te midden van een overvloed aan ongeordende
informatie. Veel Kamerleden klagen erover dat zij, pal
voor belangrijke debatten, een stortvloed aan stukken ontvangen
waarin zij onmogelijk nog de weg kunnen vinden. Berucht is de
informatievoorziening rondom de JSF. Zo heb ik nog steeds de –
inmiddels verdwenen – staatssecretaris van Defensie (tevens spindokter)
Jack de Vries op mijn netvlies staan die dacht het verwijt
over een gebrek aan relevante informatie te kunnen weerleggen
door met een winkelwagen vol stukken voor de televisiecamera’s
te verschijnen.
Het zijn trouwens de spindokters (een tamelijk nieuw fenomeen
in ambtelijk Nederland) die in toenemende mate de kwaliteit
– lees integriteit – van de informatievoorziening in opspraak
brengen. Het is immers hun taak bewindslieden zonder reputatieschade
door de barre weersomstandigheden van de medialogica