“Zoals een goed ambtenaar betaamt” Liber Amicorum - CAOP

Het pijnlijke van onze tijd is dat in zowel politieke als in ambtelijke
kring en bepaald ook in de media door een proces van voortdurende
informalisering de verdediging van deze klassieke waarden
snel wordt gezien als formalisme, als verlangen naar behoud
van Dorknoper als het vereiste type ambtenaar. Daargelaten dat
er aan Dorknoper het een en ander valt te verdedigen, zoals Jan
Schinkelshoek in dit boek met sierlijk proza doet, daar gaat het hier
niet om.
Het gaat om het vereiste dat, bij elk publiek handelen, de kernwaarden
van de rechtsstaat en van de democratie buiten ruil en onderhandeling
blijven en dat aan hun volstrekte vanzelfsprekendheid
wordt vastgehouden. Als in een regeerakkoord aan deze grondwaarden
met zoveel woorden aandacht moet worden gegeven is
er iets heel erg mis. Als in visiedocumenten over de rijksdienst te
veel nadruk komt te liggen op bedrijfsmatige werkwijzen en organisatie,
kan ook daar de grondslag voor de eigen plaats en rol als
ambtenaar eroderen.
Nieuwe generaties, die met informeel maatschappelijk verkeer
zijn opgegroeid, hebben het daar waarschijnlijk moeilijker mee
dan de ouderen onder ons. Niet omdat die ouderen moreel superieur
zijn, want dat zijn zij absoluut niet. Maar, omdat het belang van
deze ambtelijke waarden, die algemene publieke waarden zijn, een
jongere generatie vaak minder stelselmatig is ingeprent. In die zin
is het een waardevol initiatief geweest van minister-president Balkenende
om voor waarden en normen, juist in het openbare leven,
uitgesproken aandacht te vragen. Wel weer doodzonde is het, dat
het is gebleven bij ‘fatsoen’ en dat juist in de laatste tien jaar, ook
in Balkenendes kabinetten, de rechtsstaat en de zorgvuldige democratische
omgangsvormen niet de hoogste prioriteit hadden.
Geen wonder dat Ron Niessen, zoals verderop in dit boek opnieuw
zal blijken, niets moet hebben van al wat kan worden beschreven
als ‘new public management’. En evenmin van de verplichte mobiliteit
van ambtenaren zoals die wordt beoefend door de Algemene
Bestuursdienst. Overigens, zoals zo vaak zijn wij het ook daarover
eens, wat gelukkig niet geldt voor elke auteur die in dit boek optreedt.
Er zou dan immers geen debat meer zijn. Ooit immers heb
ik de ABD zelf beschreven als een carrousel waarin leidinggevende
ambtenaren net zo lang worden rondgeslingerd tot zij landen op
een plek waar zij van hun gezond niet meer afweten; dus alleen
5