“Zoals een goed ambtenaar betaamt” Liber Amicorum - CAOP
“Zoals een goed ambtenaar betaamt” Liber Amicorum - CAOP
“Zoals een goed ambtenaar betaamt” Liber Amicorum - CAOP
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
5.<br />
Drie ambtelijke spanningsbogen<br />
Ons onderwerp lijkt daarmee wat zwaar aangezet. Komt dapperheid<br />
in beeld doordat het opereren in <strong>een</strong> politiek-bestuurlijke omgeving<br />
riskant is?! In <strong>een</strong> recente studie noteerden we het in iets<br />
plechtiger termen: beleidsambtenaren bij de rijksoverheid gaan gebukt<br />
onder drie ‘spanningsbogen’, die hen voor lastige afwegingen<br />
kunnen zetten 5 :<br />
1) Belangenafweging in het belang van rechtsstatelijkheid<br />
Omdat de overheid bij uitstek <strong>een</strong> rol moet vervullen waarbij strijdige<br />
belangen en waarden aan de orde zijn, zijn de overheidstaken<br />
uiteindelijk gebaseerd op politieke keuzes; ze hebben dus <strong>een</strong> subjectieve<br />
grondslag. Daarmee zijn ze fundamenteel omstreden en is<br />
machtsuitoefening en dwang door de overheid onontkoombaar.<br />
Om misbruik daarvan te voorkomen, wordt de overheid zelf ook<br />
gebonden aan eisen van rechtsstatelijkheid, rechtmatigheid en<br />
openbaarheid. Daarvoor zijn binnen departementen de ‘checks<br />
and balances’ georganiseerd in de vorm van juridische onderdelen<br />
en procedures. Vervolgens zijn nadrukkelijk voorzieningen getroffen<br />
waardoor vanuit de samenleving kan worden getoetst en geïntervenieerd.<br />
2) Beheersbaarheid in democratische context<br />
Het feit dat de taak èn de uitoefening ervan fundamenteel omstreden<br />
zijn, maakt ze vaak ook tot <strong>een</strong> nogal ondankbare opgave. De<br />
negatieve uitgangspositie levert ongemak op: moet ze benoemd<br />
worden, en vooral: hoe moet ze worden benoemd, wat wordt benoemd<br />
en wie, in welke rol en met welke verantwoordelijkheid?<br />
De eerdergenoemde subjectieve grondslag maakt het uitvoeren<br />
van de taak bovendien vaak complex. Een rechttoe rechtaan doel<br />
middels planning voldoet niet; de relatie met burgers, belangengroepen<br />
en de voor de overheid zelf bindende regels, is gecompliceerd.<br />
Het maatschappelijk onderhandelingsproces karakteriseert<br />
3 Max Weber, ‘Wesen, Voraussetzungen und<br />
Entfaltung der bürokratischen Herrschaft’ In:<br />
Wirtschaft und Gesellschaft, pag. 708, Zweitausendeins,<br />
2005<br />
185<br />
4 R.Niessen, ‘Waarom ambtenaren anders zijn’ In:<br />
Binnenlands Bestuur, 21 juli 2006.<br />
5 Guido Rijnja en Hans Wilmink, ‘Beroep beleids<strong>ambtenaar</strong>:<br />
over ambtelijk besef en professioneel<br />
lef ’, BZK, 2010