“Zoals een goed ambtenaar betaamt” Liber Amicorum - CAOP

van start ging moest iedereen zich, in de eigen rol en dus ook nog
steeds met de eigen belangen, zoveel mogelijk proberen te richten
naar en te spiegelen aan dat voorbeeld. Tot verrassing van alle
deelnemers bleek keer op keer dat men het eigenlijk over de zaak
zelf veel meer met elkaar eens was, dan tevoren het geval leek. Natuurlijk
bleven er problemen die moesten worden opgelost, maar
de basis voor zo’n oplossing was niet meer alleen het eigen belang
en de noodzaak om eruit te komen, maar een gemeenschappelijke
overtuiging omtrent het goede; en de weg naar een oplossing werd
niet alleen maar gezocht in formele procedures, maar ook in een
inhoudelijk debat.
Ook in de typische dilemma’s en andere conflictsituaties waarin
de ambtenaar verzeild kan raken (loyaliteitsconflicten, fraude,
schending van privacy, omkoping, enzovoort) kan het helpen om
zich bewust te worden van de eigen voorbeeldfiguren en die uitdrukkelijk
als oriëntatie te gebruiken. En voor de morele cultuur
van het ambtelijk apparaat is het van belang, niet alleen de schendingen
van de regels aan de kaak te stellen, maar ook voorbeeldig
handelen in het licht te plaatsen.
Midden
Wat je in een rollenspel kunt oefenen, kun je ook leren door je achteraf
eens af te vragen hoe je je zou hebben opgesteld, wanneer je
de ‘voorbeeldmethode’ zou hebben gehanteerd. Zowel het spel als
de reflectie achteraf geven de mogelijkheid om in een rustiger en
vrijere omgeving uit te proberen wat in de drukte van de dagelijkse
realiteit pas zal lukken als er voldoende geoefend is. Een dergelijke
ruimte van reflectie is ook nodig voor de volgende oefening.
De deugd is volgens de theorie van de deugdethiek altijd een midden
tussen extremen. Nemen we het standaardvoorbeeld van de
moed of de dapperheid. Inzake ons verlangen naar veiligheid en
onze angst voor gevaar, kunnen we gemakkelijk twee extremen
formuleren: iemand kan te weinig angst hebben en te weinig gericht
zijn op veiligheid. Zo iemand zal het niet eens opmerken als
er gevaar dreigt, of hij zal het gevaar alleen maar ervaren als een
uitdaging en zich er gemakkelijk instorten. We noemen zo iemand
roekeloos. Aan het andere uiterste staat degene die te veel angst
heeft voor het gevaar en te veel gehecht is aan zijn eigen veiligheid.
Hij zal gevaar vrezen waar het nog niet eens dreigt en wegrennen
87