“Zoals een goed ambtenaar betaamt” Liber Amicorum - CAOP

182
3.
hebben met een onmiskenbaar fenomeen? Ja, onmiskenbaar dienen
morele dilemma’s zich aan. Een ambtenaar neemt binnen het
werkgebied van de organisatie iets waar dat volgens hem potentieel
riskant is voor de organisatie of de omgeving en dus niet door
de beugel kan, en stuit op een interne muur.
Om het in mijn eigen domein te houden: communicatieadviseurs
bij de rijksoverheid hebben een verhoogde kans dat ze te
maken krijgen met schurende belangen op het vlak van loyaliteit,
waarheid en invloed. De loyaliteit van de woordvoerder bijvoorbeeld
bij kritiek op de bestuurder, de waarheid van de opsteller van
een persbericht of vouwblad waarin voor- en nadelen ruimte moet
worden toebedeeld en de invloed die je hebt om de publieke opinie
in een gewenste richting te bewegen.
Wie dilemma’s waarneemt staat voor keuzes en als die keuzes
zich als lastige kluiven aandienen, komt professionaliteit om de
hoek kijken: aan de hand van welke maatstaven kom je tot je beslissing?
Rob van Es 1 heeft erop gewezen dat vier typen maatstaven
daarbij kunnen concurreren: persoonlijke, organisatorische,
publieke en beroepsgebonden toetsstenen van wat deugt. Wie, net
als Peter, stuit op een interne rem, zal keuzes moeten maken. Uit
de verhalen tijdens de twee werkbijeenkomsten blijkt dat daarbij
onvermijdelijk angst om de hoek komt kijken. Dat kan in meerdere
gedaanten zijn: groepsdwang bijvoorbeeld, faalangst, angst een
aanstelling of carrière mis te lopen, moeten overwonnen worden.
Bij het nemen van die horde kunnen anderen helpen, maar komt
het per saldo aan op eigen kracht: dapperheid.
Dapperheid, een deugd?
Is het verwonderlijk dat we in Nederland niet één verklaring voor
het begrip hebben, maar wel een flinke dosis synoniemen? Vind
bij dapperheid: bravoure, durf, heldhaftigheid, kloekmoedigheid,
lef, manmoedigheid, moed, stoutmoedigheid, zelfverzekerdheid…
Zoals de Eskimo’s vele woorden voor sneeuw hebben en wij voor
regen een bonte reeks woorden uit de letterkast kunnen trekken.
‘De dappere is dapper omdat hij iets goeds wil bereiken (algemeen
belang, lange termijn, veiligheid) en daar iets voor over heeft’, zei
ethicus Marcel Becker tijdens een van de sessies in het CAOP-huis
aan het Lange Voorhout. De dappere is zich bewust van de betekenis
van het maken van goede afwegingen, niet om bijvoorbeeld de