“Zoals een goed ambtenaar betaamt” Liber Amicorum - CAOP

62
teur van het Kabinet van de Koningin. ‘Juffrouw’ was de gebruikelijke
aanspreektitel, vrouwen moesten ongetrouwd zijn om een
kans te maken in de top terecht te komen. Die vrouwen voldeden
overigens in alle opzichten aan de definitie van mannetjesputter.
Maar topambtenaren waren verder overwegend mannen en vaak
juristen. Van Lennep als thesaurier-generaal, Fock als SG op AZ,
Mulder (met de bijnaam ‘de ijzeren kanselier’) als SG op Justitie,
Van der Flier en Günther, SG’s op respectievelijk VRO en Binnenlandse
zaken. En ingenieurs, eerst alleen uit Delft en werkzaam bij
Verkeer en Waterstaat en Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening,
mensen als Buskens en Tops. En ook ingenieurs uit Wageningen,
zoals Quené, de invloedrijke directeur (later DG) van de Rijks
Planologische Dienst en bedenker van het beleid van gebundelde
deconcentratie. Herweijer van Landbouw, die niet alleen de ruilverkavelingen
runde maar vooral een geweldige luistervink was in
het Haagse en van alles op de hoogte was, zeker als het om personen
ging. Dat soort mensen. Belangrijk kenmerk was dat ze lang op
hun functie zaten, een uitgebreid netwerk hadden en vooral een
sterke persoonlijkheid. Ministers deden er verstandig aan maar
goed naar hen te luisteren en niet al te veel een eigen koers te willen
varen.
De politiekambtelijke verhoudingen waren niet erg gespannen. Er
was enige afstand, maar men ging constructief en met respect met
elkaar om. De minister werd, zeker in het openbaar, consequent
aangesproken met excellentie. Overlegvormen als een ministerstaf
bestonden niet, de minister overlegde met de SG, de DG en een
enkele directeur, en luisterde vooral. Goed bewapend wist hij in de
Tweede Kamer het hoofd meestal zonder problemen boven water
te houden. Waar het er over het algemeen rustig en redelijk aan
toeging. De heftige discussies tussen Kamerlid Van den Doel en minister
Schut, over woningbouw eind jaren ‘60, waren van een toon
die uitzonderlijk was. Politici en ambtenaren deelden tot op zekere
hoogte de macht en deden ook beiden een deel van het bestuur. Politieke
ambtenaren bestonden niet, zij het dat politieke kleur soms
wel een rol speelde bij een benoeming, bijvoorbeeld de benoeming
van de Haagse wethouder Schouten als DG Volkshuisvesting.
Maar, geheel in de geest van dit interbellum tussen de wederopbouw
en de welvaartsstaat van de jaren ’70, waren redelijkheid en
rust de dominante begrippen, met op de achtergrond enig rumoer
van onder andere D66. Veel werk voor juristen, dat wel, veel discus-