“Zoals een goed ambtenaar betaamt” Liber Amicorum - CAOP

86
zei eens dat wie zelf, op een eigen wijze wil leren schrijven, moet
beginnen met zo goed mogelijk zijn ideale schrijver na te bootsen:
zijn voorbeeld na te volgen. Je ontdekt je eigen beste stijl door de
navolging van degenen wiens stijl je bewondert. De deugdethiek
stelt dat dat ook geldt voor het domein van de moraal. Als je wilt
proberen goed te handelen, moet je kijken naar hoe voorbeeldige
mensen het doen.
Iedereen kent mensen in zijn omgeving die hij bewondert. Je
vader of moeder of een ander familielid, iemand in de buurt waar
je woont, een collega, een leermeester, desnoods iemand die je kent
uit verhalen, uit wat je van hem of haar gezien of gelezen hebt in
documentaires of (auto)biografieën. Mensen die je bewondert,
voorbeeldige mensen maken op een heel concrete manier zichtbaar
wat goed handelen is. Door je aan hen te spiegelen leer je het
zelf te doen. Wie dat probeert, kan bovendien nog een ander merkwaardig
effect ontdekken.
Iedereen kent waarschijnlijk het zogenaamde rollenspel: een
casus van een dilemmatische situatie of van een conflict tussen
partijen wordt nagespeeld door een groep mensen, in een poging
om door oefening te leren hoe je je daarin zou moeten opstellen.
Bijna altijd hebben zulke gesprekken het volgende verloop: de
verschillende partijen die zijn vertegenwoordigd hebben allemaal
hun eigen belang. Zodra ze met elkaar gaan praten trekken ze zich
terug op hun eigen belang. De kloof tussen de verschillende belangen
wordt veelal in eerste instantie dieper en scherper door het gesprek
waarin ze met elkaar geconfronteerd worden. De conclusie
van een eerste ronde is dan ook doorgaans, ‘dat we er nog eens een
keer over zullen moeten praten’. In vervolggesprekken, en onder
druk van de noodzaak om tot een oplossing te komen, wordt dan
gezocht naar een positie van waaruit de belangen zouden kunnen
worden overbrugd: een neutrale voorzitter, een formele procedure
of eventueel een compromis waarin iedereen een beetje toegeeft.
Het loont de moeite om een dergelijke gang van zaken eens te
doorbreken en de hulp in te roepen van het voorbeeld. In verschillende
trainingen en cursussen zette ik op een gegeven moment de
rollenspel-discussie stop en gaf ik de deelnemers de opdracht zich –
ieder voor zich – te concentreren op een voorbeeldige figuur die zij
kenden uit hun omgeving. Nadat men zich die persoon zo concreet
mogelijk voor de geest had gehaald, vroeg ik hen zich weer in hun
rol te begeven en zich af te vragen hoe die voorbeeldige persoon
zich daarin zou hebben opgesteld. Wanneer het gesprek dan weer