“Zoals een goed ambtenaar betaamt” Liber Amicorum - CAOP

2.
194
Daarna richt ik de focus op de vrijheid van meningsuiting vanuit
artikel 10 EVRM en op de eerste uitspraak waarin het Europese
Hof voor de Rechten van de Mens zich inhoudelijk uitlaat over het
vraagstuk van de klokkenluidende ambtenaar. 5 (paragraaf 3)
Dan keer ik terug naar de Nederlandse situatie en schets een ontwikkeling
van organisatiemodel naar burgerschapsmodel. Daarbij
zal ik een pleidooi houden voor een regeling van de rechtspositie
van de klokkenluider op nationaal en internationaal niveau. (paragraaf
4).
Enkele afsluitende opmerkingen volgen in paragraaf 5.
Verschillende invalshoeken
In de in april 2008 verschenen Evaluatie klokkenluidersregelingen
publieke sector wordt onder meer gekeken welke lessen uit
het buitenland getrokken kunnen worden. Daartoe is klokkenluiderswetgeving
uit vijf andere landen op hoofdlijnen juridisch en
bestuurskundig vergeleken. Het gaat om Zweden, Noorwegen, het
Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Canada. Dat leverde
drie modellen op:
1. Zweeds model. In dit model zijn de openbaarheid van bestuur
en het recht op vrije communicatie voor overheidswerknemers
de dominante belangen. De vrijheid van meningsuiting staat
voorop. Openbaarheid is in Zweden de regel; geheimhouding
de uitzondering. De werknemer heeft daarbij een zeer grote
keuzevrijheid. Of hij kiest voor de interne of de externe weg is
aan hem, wat past bij de benadering van de problematiek als
een recht van de betrokken ambtenaar.
2. Arbo-model. Dit model treffen we aan in Noorwegen, waar de
klokkenluidersproblematiek primair wordt benaderd als een
conflict tussen werknemer en werkgever dat moet worden
opgelost.
3. Burgerschapsmodel. Het Verenigd Koninkrijk, Canada en de
VS hebben gemeen dat de ambtenaar niet alleen als ambtenaar
wordt benaderd, maar ook als burger. Als er misstanden zijn in
het openbaar bestuur, dan moeten die worden aangepakt en de
ambtenaar heeft daarin een rol. In dat proces moet hij worden
begeleid, maar vooral worden beschermd. Het Engelse model
besteedt aandacht aan de procedures ter begeleiding van het
meldingsproces en garandeert bijvoorbeeld de mogelijkheid