“Zoals een goed ambtenaar betaamt” Liber Amicorum - CAOP

118
en goed ambtenaarschap. De maatregelen die daarbij horen zijn
gericht op het versterken van de (morele) competentie en het bevorderen
van een cultuur van verantwoordelijkheid. De nadruk
ligt op het stimuleren van ambtenaren om op zorgvuldige wijze
de verantwoordelijkheden die samenhangen met hun functie, serieus
te nemen. De overheid ontwikkelde een (beperkt) aantal instrumenten
om bij overheidsmedewerkers de bewustwording van
integer handelen te bevorderen.
Naarmate vorderingen werden geboekt op het gebied van naleving,
en de hard controls die daarbij horen, ontstond er bij de ministeries,
zij het in wisselende mate, geleidelijk aan meer aandacht voor de
beïnvloeding van houding en gedrag van medewerkers. Dit om ervoor
te zorgen dat het thema integriteit ook ‘tussen de oren’ zou
komen. De stimuleringsstrategie, met bijbehorende soft controls,
kreeg meer aandacht, hetgeen zich onder meer uitte in aandacht
voor het bevorderen van een integere cultuur in de organisatie, dilemmatrainingen,
themabijeenkomsten en ook voorbeeldgedrag
van het management.
Voor de Rekenkamer vormde deze ontwikkeling in 2009 aanleiding
om de soft controls expliciet te betrekken in het onderzoekskader
naar integriteitszorg bij de ministeries. Deze ambitie van de
Rekenkamer werd wellicht extra gestimuleerd door de enigszins
krampachtige reactie van de ministeries op de bevindingen van
de Rekenkamer in haar rapport ‘Zorg voor integriteit’ uit 2004. De
ministeries trachtten toen een kritische noot van de Rekenkamer
over lacunes op het gebied van hard controls te pareren door te verwijzen
naar de geleverde inspanningen op het gebied van de organisatiecultuur.
Hoe dan ook, de Rekenkamer heeft in 2009 een eerste stap gezet
om haar onderzoeksobject te verbreden (inclusief soft controls) en
dat lijkt ons een goede zaak.
Overigens zaait de Rekenkamer een beetje verwarring met wat zij
verstaat onder de bredere integriteitsbenadering. In haar ‘Nulmeting
integriteitszorg 2004’ vraagt zij ministeries te kiezen voor een
brede benadering van integriteitsbeleid; een benadering waarbij
niet alleen personeelszorg, maar ook bijvoorbeeld beveiliging en
administratieve organisatie worden betrokken. In onze opvatting
behoren de door de Rekenkamer genoemde ‘verbredingsonderdelen’
tot de eerdergenoemde nalevingsbenadering en derhalve tot
het smalle integriteitsbegrip.