“Zoals een goed ambtenaar betaamt” Liber Amicorum - CAOP

184
nen de sfeer van recht en wet hun medeburgers te helpen; mede te
werken aan een maatschappelijke organisatie, waarbinnen groter
menselijk geluk, groter algemeen welzijn mogelijk zal zijn dan in
de tegenwoordige’ diende de bestuurskundige vakvorser G.A. Van
Poelje nieuwkomers via zijn ‘Vademecum voor de jonge ambtenaar’
(1957) nog toe. Maar lees deze woorden wel naast die van Ron
Niessen in de studiepocket die iedereen gelezen heeft en daarom
hier geen bronvermelding behoeft: ‘Niet de ambtenaar is een bijzondere
werknemer, maar de overheid is een bijzondere werkgever.
In die zin dat zij naast werkgever overheid is en blijft, en als
zodanig gebonden is aan bepaalde normen en waarden.’
Zo moet de overheid de grondrechten van haar werknemers in
acht nemen. De rechtspositie van de ambtenaar is inmiddels op
vele punten gelijkgetrokken met die van de ‘gewone’ werknemer
(ambtenaren vallen ook onder de WAO, WW en Ziektewet); de
ambtenaar heeft nog wel een extra ontslagbescherming. De kern
daarvan is de bescherming tegen willekeur, bijvoorbeeld politieke
willekeur, en het waarborgen van een belangrijk Weberiaans beginsel:
de zakelijke en onafhankelijke uitoefening van het ambt.
Die bescherming is uiteraard niet bedoeld om ontslag wegens ondermaats
presteren te voorkomen. Max Weber zag de spanning die
dit legt op de prestaties en de kwaliteit ook, en merkt op: (dit) ’erschwert
naturgemäss die Besetzung der Ämter nach technischen
Zweckmässigkeitsrücksichten und auch die Karrierechancen strebsamer
Anwärter’ 3 . De mogelijkheid om van slecht functionerende
ambtenaren af te komen is inmiddels al lang wettelijk geregeld.
Uitgedaagd door het weekblad Binnenlands Bestuur (mogelijk op
zijn eigen initiatief, hoezo dapperheid?) meldt Niessen dat het dus
een zaak van goed management is om slecht functionerende ambtenaren
bij het arbeidsbureau af te leveren en om met de genoemde
spanning zorgvuldig om te gaan. Een verdere normalisering van
het ontslagrecht zou niet nodig zijn. Integendeel: dit zou een verlies
van waarborgen tegen (politieke) willekeur betekenen en bovendien
erg veel transactiekosten met zich meebrengen 4 . De overheid
is een spannende omgeving of, in de woorden die Bram Peper
me voorhield toen ik begin jaren negentig als zijn woordvoerder
aantrad: ‘democratie is niet voor bange mensen’.