“Zoals een goed ambtenaar betaamt” Liber Amicorum - CAOP

Paul van Tongeren
Ethische oefening *
Het werk van Ron Niessen is vooral juridisch van aard. Maar recht is
gestolde moraal, en levend recht zal daarom steeds opnieuw vloeibaar
gemaakt moeten worden door ethische reflectie op die morele
ondergrond. De ethiek herinnert daartoe aan het morele besef en
de morele idealen die we proberen tot uitdrukking te brengen en te
verwerkelijken in rechtvaardige regels, procedures en structuren,
en in organisaties die strekken tot het welzijn van zoveel mogelijk
mensen. Nadenken over dat morele besef en die morele idealen
kan op verschillende manieren. Ethiek kan dus op verschillende
manieren beoefend worden, en een van die manieren stelt precies
dat aspect van ‘oefening’ meer centraal. Via een korte aanduiding
van drie vormen van ethiek, ga ik op één daarvan en de rol van
oefening daarbij, nader in.
Waarden, normen, deugden
Verschillende vormen van ethiek stellen verschillende aspecten
van de morele ervaring centraal. Wie zijn uitgangspunt neemt in
de idealen, zal een centrale rol toekennen aan waarden. Waarden
worden nooit helemaal verwerkelijkt: ze blijven altijd aantrekken
en uitdagen. Maar als ze te weinig of helemaal niet verwerkelijkt
worden, trekken ze ook steeds minder aan en worden ze
licht vergeten, of slechts in een meer of minder melancholieke
herinnering bewaard.
Waarden verwerkelijken is niet gemakkelijk, om velerlei redenen:
ze vragen altijd meer dan we kunnen; de werkelijkheid lijkt
ons soms te dwingen om vuile handen te maken; waarden kunnen
* Onderdelen van deze tekst zijn eerder gepubliceerd
in: Paul van Tongeren, ‘Oefening baart deugd’
In: A. Rutgers van der Loeff e.a., Geëngageerd.
83
Ondernemers over hun betrokkenheid. Zoetermeer
(Meinema) 2003, p.9-17.