“Zoals een goed ambtenaar betaamt” Liber Amicorum - CAOP

More documents

Recommendations

Info

162 lijk van de SGP op religieuze gronden, 5 later overgenomen door de PVV met een meer nationalistische inspiratie. Het meest aansprekende incident is wellicht de rechtbankaffaire in Den Bosch najaar 2007. 6 Daarbij werd een aantal verdachten van ernstige misdrijven aanvankelijk op vrije voeten gesteld omdat een rechter niet was beëdigd en dus niet bevoegd was. Het meest significant voor de hernieuwde waardering van de ambtseed in de afgelopen jaren is echter de invoering van de wettelijke verplichting op de ambtseed voor alle ambtenaren in Nederland sinds voorjaar 2006. Gegeven deze zichtbaarheid van de eed en de lange traditie van de ambtseed in het openbaar bestuur is het opmerkelijk dat er zo weinig aandacht voor de eed is in de literatuur over ambtelijke integriteit. Vooral ook omdat juist de ambtseed een bijzonder aanknopingspunt kan bieden voor reflectie op de zo veelbesproken ambtelijke status. De mogelijke samenhang tussen ambtseed en -integriteit komt heel even naar voren in Ron Niessens ‘Ambtenaar in de overheidsorganisatie’ uit 2003. Daarin bespreekt hij onder andere instrumenten om integriteitsbesef te bevorderen. Naast meer externe, organisatorische zaken als functieroulatie, functiescheiding, toezicht en regelgeving, wijst hij op de noodzaak om ambtelijk verantwoordelijkheidsbesef te verankeren in ‘integriteitsbewustzijn’. Dat wil zeggen dat het erom gaat dat integriteit ‘tussen de oren’ zit. 7 Dat is noodzakelijk aangezien regelgeving anders oneindig tot in detail moet worden uitgewerkt; immers, een geschenk van 25 euro is dat per jaar, per dag, per klant, per handeling? Ergens moet een beroep worden gedaan op het inschattingsvermogen en moreel bewustzijn van een persoon. In deze context maakt Ron Niessen de enige verwijzing naar de ambtseed in zijn boek. Het marginaliseren van de ambtseed in de (internationale) literatuur over ambtsethiek is welhaast gebruikelijk. Uitzonderingen vormen het werk van John Rohr, 8 waarin de ambtseed juist een sleutelconcept is, en de recentere referentie daarnaar in Donald Menzel’s ‘Ethics management for public administrator’ uit 2007. Toch laten de eerdere voorbeelden zien dat de ambtseed volop aanwezig is in het openbaar bestuur. Ze leren ook dat een ambtseed (voor de politiek en voor ambtelijk functionarissen) wel degelijk een serieuze zaak is: de eed onjuist afleggen betekent niet voldaan hebben aan de vereisten voor een publieke functie. Het geval van de Bossche rechter laat zien dat dat (voor een rechter) geen symbolische daad is, maar ernstige consequenties heeft. Het genoemde
SGP-protest laat verder zien dat er verschillende opvattingen over de eed bestaan. In dit geval ingegeven door de traditionele opvatting over de eed als een religieuze, in casus christelijke, handeling. Dat is een standpunt met een lange traditie in Nederland. Het schijnbaar identieke PVV-standpunt daarentegen behelst, zoals zal blijken, een breuk met de Nederlandse traditie in de eedaflegging. Tenslotte is bijvoorbeeld de opname van de ambtseed in een formele wet weliswaar een novum, maar bij Koninklijk Besluit was er altijd al een ambtseed in het Koninkrijk der Nederlanden voor grote groepen ambtenaren. Als verplichte initiatierite voor de verwerving van een publiek ambt heeft de eed een zeer lange geschiedenis. In het volgende wordt eerst ingegaan op die lange geschiedenis tot aan de hedendaagse ambtseed. Vervolgens wordt, meer abstract, de aard van de ambtseed geduid, om te besluiten met enige reflectie op de mogelijke voor- en nadelen van het gebruik van de ambtseed als integriteitsinstrument. Verleden en heden van de ambtseed “the countenance of a very remote antiquity” 9 Waar komt de eed vandaan? De eed is een moreel instituut van alle tijden en culturen. 10 Voorbeelden van eden zijn te vinden in de oudste teruggevonden teksten; dikwijls eden om verdragen tussen koningen te bezegelen. De bezweringen, handelingen en locaties die daarmee gepaard gaan, zijn gewoonlijk sterk ritueel en doordrenkt van symboliek. Eden werden als zeer gewichtig ervaren en een gezworen verklaring voor de rechter gold tot in de 7e eeuw voor Christus niet enkel als bewijs, maar als de waarheid. Daarom mocht ook niet zonder meer worden gezworen op een verklaring. Geleidelijk aan wordt dit afgezwakt. Bovendien wacht men niet langer op goddelijke bestraffing van meineed, maar worden aardse 5 Zie bijvoorbeeld: NRC Next, 12 november 2009, p.8/9 6 Bron: Rechtbank ’s-Hertogenbosch: 24 oktober 2007 7 Niessen, 2003, p. 65 8 ‘Ethics for Bureaucrats’, 1989 9 Tyler, 1834: 297 10 cf. Friesenhahn, 1928: 3 163
Page 1 and 2:
Liber Amicorum “Zoals een goed am
Page 3:
Liber Amicorum “Zoals een goed am
Page 6 and 7:
IV © 2010, Ien Dales Leerstoel Ide
Page 8 and 9:
V 1 17 29 33 43 61 73 Inhoudsopgave
Page 11 and 12:
1. Prof. dr. J.Th.J. van den Berg D
Page 13 and 14:
Integriteit wordt gekoesterd in dia
Page 15 and 16:
Het pijnlijke van onze tijd is dat
Page 17 and 18:
Daarvoor moet je zelf de generalist
Page 19 and 20:
4. Max Weber en de Nederlandse trad
Page 21 and 22:
5. Een ambtenaar moet een leven lan
Page 23:
6. De opzet van dit boek De auteurs
Page 27 and 28:
mr. dr. R.K. Visser 1 Het ministeri
Page 29 and 30:
ten de minister informeren over all
Page 31 and 32:
Het ministeriële dilemma Hier kome
Page 33 and 34:
Toch is weten van belang Vervolgens
Page 35 and 36:
ambtelijke positie nooit helemaal k
Page 39 and 40:
1. 2. H. Wiegel De minister en zijn
Page 41:
4. Ik las dat het overkoepelend the
Page 44 and 45:
34 tievoorziening. Informeren is nu
Page 46 and 47:
36 was hier zo alert op omdat het e
Page 48:
38 Zeker het overwegen waard voor a
Page 53 and 54:
1. Wout Buitelaar De overheidsorgan
Page 55 and 56:
2. Historisch gezien heeft de ambte
Page 57 and 58:
Belangrijk is hier dat er een bepaa
Page 59 and 60:
Tevens is het belangrijk om de mate
Page 61 and 62:
dernemingsraad (OR) van een dienst
Page 63 and 64:
5. gezocht tussen indirecte en dire
Page 65 and 66:
Prof. dr. W.L. Buitelaar, als hoogl
Page 67 and 68:
Drucker, M. (2003), Organisatievern
Page 69:
Sikkel, M. (2010a), ‘Medezeggensc
Page 72 and 73:
62 teur van het Kabinet van de Koni
Page 74 and 75:
64 lingssamenwerking, Hendriks, Laa
Page 76 and 77:
66 van de minister staat niet ter d
Page 78 and 79:
68 in beginsel verboden was rechtst
Page 80:
70 Ron heeft het geluk gehad dat hi
Page 84 and 85:
74 Zijn dienstijver krijgt inderdaa
Page 86 and 87:
76 Dat trekt z’n sporen. Het decl
Page 88 and 89:
78 starheid, zorgvuldigheid hetzelf
Page 91:
Ambtelijke deugden en integriteit 8
Page 94 and 95:
84 onderling botsen: niet alleen on
Page 96 and 97:
86 zei eens dat wie zelf, op een ei
Page 98 and 99:
88 zodra het zich voordoet. Zo iema
Page 100 and 101:
90 lang de ‘kardinale’ deugden.
Page 102:
92 Dales Award (!) uitreiken, en al
Page 106 and 107:
Tankeren een prikkelende en ook noo
Page 108 and 109:
Regel 10 Omgang Leidinggevenden en
Page 110 and 111:
100 Toen ik dit overzicht van regel
Page 112 and 113:
102 • regels in een dynamische we
Page 114 and 115:
104 In de tweede plaats: door regel
Page 116 and 117:
106 • een arbeidsorganisatie die
Page 118 and 119:
108
Page 120 and 121:
110 Het tweede sleutelwoord is ‘m
Page 122 and 123: 112 Publieke verantwoording is imme
Page 124 and 125: 114
Page 126 and 127: 116 integriteitsbeleid gedurende de
Page 128 and 129: 118 en goed ambtenaarschap. De maat
Page 130 and 131: 120 te blijven noemen en is de uitd
Page 132 and 133: 122 Risicoanalyse van kwetsbare geb
Page 134 and 135: 124 bestuur’ van de Vrije Univers
Page 136 and 137: Lastig: - in managementcontracten w
Page 138 and 139: 128 Wij denken dat Ron met ons de n
Page 140 and 141: 130
Page 142 and 143: 132
Page 144 and 145: 134 gender dan die van Niessen, hoe
Page 146 and 147: 136 Een reeds lang voortdurende dis
Page 148 and 149: 138 1. Op weg naar één arbeidsrec
Page 150 and 151: 140 2. kosten reeds premies aan de
Page 152 and 153: 3. 142 rechtskracht krijgt voor all
Page 154 and 155: 144 de bepaling over de bescherming
Page 156 and 157: 146 Hiermee eindig ik deze bijdrage
Page 158 and 159: 148
Page 160 and 161: 150 Ik kan het daarom niet laten de
Page 162 and 163: 152 Ons denken over de overheid in
Page 164 and 165: 154 De ROP is een orgaan waarin de
Page 166 and 167: 156 - centraal overleg: een mini-CG
Page 168 and 169: 158
Page 170 and 171: 160
Page 174 and 175: 164 straffen ingevoerd. De eed vorm
Page 176 and 177: “Dat sweere ick, dat ick omme te
Page 178 and 179: 168 toch te kunnen laten toetreden
Page 180 and 181: 170 werd, zoals al besproken, de op
Page 182 and 183: 172 belang van het rituele aspect v
Page 184 and 185: 174 onele onafhankelijkheid van amb
Page 186 and 187: 176 De eed berust dus op zaken die
Page 188 and 189: 178 Hirzel, R. (1902). Der Eid. Ein
Page 190 and 191: 180
Page 192 and 193: 182 3. hebben met een onmiskenbaar
Page 194 and 195: 184 nen de sfeer van recht en wet h
Page 196 and 197: 186 zich doordat relaties, overeenk
Page 198 and 199: 188 a) Wat wil ik? Het gaat hier in
Page 200 and 201: 190 ‘government by amateurs’. D
Page 202 and 203: 192
Page 204 and 205: 2. 194 Daarna richt ik de focus op
Page 206 and 207: 196 Moldavië). In dat arrest geeft
Page 208 and 209: 4. procedure bestaat. 7 Dat is ook
Page 210 and 211: 200 Als we het erover eens zijn dat
Page 212 and 213: 5. 202 den aan de verantwoordelijke
Page 214 and 215: 204
Page 216 and 217: 206
Page 218: 208
show all

“Zoals een goed ambtenaar betaamt” Liber Amicorum - CAOP

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?