“Zoals een goed ambtenaar betaamt” Liber Amicorum - CAOP

Toch is weten van belang
Vervolgens komt het ‘weten’ toch weer binnen. Maar op een andere
manier. Het weten betreft zowel de minister als de ambtenaar. Het
weten is namelijk een bijzonder element in de ministeriële verantwoordelijkheid
dat zowel voor de minister als voor de ambtenaar
ingrijpende gevolgen heeft.
Allereerst voor de minister. Als de minister iets heeft geweten
dan kan dat persoonlijk weten immers de ministeriële verantwoordelijkheid
verzwaren tot een persoonlijk feit. Dat betekent voor de
minister een echt en direct probleem. Indien de minister iets persoonlijk
heeft geweten, afgewogen en besloten, dan is de verantwoordelijkheid
voor hem ook zeer direct. Hij heeft dan niet alleen
de functionele verantwoordelijkheid als minister, maar ook de persoonlijke
verantwoordelijkheid. In dat geval kunnen ook elementen
als verwijtbaarheid en schuld een rol gaan spelen. Het is dan
letterlijk zijn probleem. Dan nog moet hij kunnen uitleggen dat er
omstandigheden waren die niemand had kunnen voorzien, of dat
er in redelijkheid met de inschattingen en veronderstellingen was
omgegaan, maar dat het anders had uitgepakt. Maar het betekent
wel dat de uitleg en de verantwoording veel directer bij de minister
zelf, bij de minister als persoon komt. Dat geldt daarmee dus ook
voor eventuele onvolkomenheden die hebben plaatsgevonden.
Dat weten van de minister is dus een belangrijk element bij de
parlementaire beoordeling van de verantwoording door de minister.
Kan die omstandigheid ook een onbedoelde werking hebben?
Kan het bijvoorbeeld leiden tot een houding van een minister dat
hij iets niet wil weten? Niessen refereert daaraan in zijn artikelenreeks.
Staat er toch nog steeds een premie op het niet (willen) weten?
Dit is een situatie die voorkomt. Er zijn momenten dat een
minister denkt: “Waarom moet ik dit weten, terwijl ik er nu niets
mee kan?” of: “Ik wil dit helemaal niet weten, want dan moet ik er
iets mee.” Het komt voor dat een minister iets juist niet wil weten.
Dit niet willen weten heeft voor de ministeriële verantwoordelijkheid
op zich geen betekenis. Het helpt een minister uiteindelijk
ook niet. Minister van Defensie Korthals herinnerde zich niet dat
de voorzitter van het College van procureurs-generaal iets tegen
hem had gezegd tijdens zijn vorige functie als minister van Justitie.
Niettemin moest hij eind 2002 aftreden. ‘Wat niet weet, wat niet
deert’, gaat hier niet op. Niet willen weten wat het ambtelijk ap-
23