“Zoals een goed ambtenaar betaamt” Liber Amicorum - CAOP

36
was hier zo alert op omdat het eerder regel dan uitzondering is dat
haar wetsontwerpen bereiken die in de praktijk onuitvoerbaar blijken.
Eenmaal in de Eerste Kamer aangeland is daar weinig meer
aan te doen, omdat het recht van amendement ontbreekt, zodat
het vaak slikken of stikken is.
Tijdens een hoorzitting met uitvoerende ambtenaren uit diverse
beleidssectoren bleek eens te meer hoe algemeen de onvrede met
het Haagse beleidsproces is. Klachten zijn: de grilligheid van de
politiek, de overbelichting van incidenten, de mediagestuurde
bemoeienis met de uitvoeringspraktijk, de werkvloer als sluitpost
bij alle afwegingen, het gebrek aan inspraak van de meest betrokkenen
en, bovenal, de stapeling van beleid, onder andere tijdens
spoeddebatten.
Dit alles leidde ertoe dat de Eerste Kamer in unanimiteit een
motie indiende met een heel simpel voorstel: te bevorderen dat
direct betrokkenen bij de uitvoering al in de eerste fase van het
wetgevingsproces worden gehoord en dat hun bevindingen en de
reactie van de regering hierop, in een aparte bijlage worden toegevoegd
aan elke memorie van toelichting, opdat de Eerste Kamer
deze bevindingen in haar afwegingen kan betrekken. Simple comme
bonjour.
De motie is nimmer op deze wijze uitgevoerd. Er is ook nooit
gezegd dat de motie niet zou worden uitgevoerd. Na jaren van duwen
en trekken kreeg de Eerste Kamer eerst een overzicht van alle
uitvoerbaarheidtoetsen zoals diverse departementen die al sinds
jaar en dag hanteren. Nadere bestudering (met deskundig advies)
leidde tot de conclusie dat het hier voornamelijk om papieren exercities
gaat die de kloof tussen beleid en uitvoering eerder vergroten
dan verkleinen. Dat leidde op de valreep (ik verliet de Kamer in
2007) tot een nadere nota, waarin het voorstel met klem werd herhaald,
deze keer met ondersteuning van de vicepresident van de
Raad van State, de voorzitter van de Algemene Rekenkamer en de
Nationale Ombudsman. Deze nota werd in april 2007 aangeboden
aan de nieuwe minister van Binnenlandse Zaken. Inmiddels heeft
de Tweede Kamer, in haar rapport over parlementaire zelfreflectie,
de aanbeveling opgenomen om te gaan werken met een uitvoeringstoets
ex ante (vooraf).
Intussen heb ik mij afgevraagd hoe het toch kwam dat er, onuitgesproken,
zoveel weerstand bestond tegen deze simpele motie.
Uit gesprekken met politieke ambtsdragers van diverse pluimage
bleek mij dat deze weerstand vooral voortkwam uit de vrees dat