“Zoals een goed ambtenaar betaamt” Liber Amicorum - CAOP

110
Het tweede sleutelwoord is ‘macht’. Een politiek bestuurder heeft
door de bank genomen meer macht dan een ambtenaar om iets wel
te willen en iets anders niet, en om iets te doen of te laten. Met een
buiging naar Crince LeRoy, die al in de jaren ‘60 van de vorige eeuw
de macht van ambtenaren beschreef als de vierde macht, laat ik
hier na deze veronderstelling te relativeren.
Een politiek bestuurder heeft macht, althans zo zegt men dat vaak.
Maar het is natuurlijk beter om te stellen dat hij de macht die aan
zijn politieke ambt verbonden is, gedurende een zekere of – meestal
– onzekere periode mag uitoefenen. De macht komt hem dus niet
persoonlijk toe, maar ontleent hij aan het ambt dat hij bekleedt.
Bovendien is die macht hem toevertrouwd om de publieke zaak
te dienen, niet om zijn eigen persoonlijke belangen te behartigen,
noch die van zijn partij, familie en vrienden.
De politieke ambtsdrager kan dus niet, als een bankier, werken
op basis van de premisse dat hem door anderen kapitaal is toevertrouwd
teneinde hem de kans te bieden zich te verrijken. Het epitheton
‘zakkenvuller’ dat vaak aan een politicus wordt toegekend,
past in dit opzicht dus niet overtuigend bij de gewenste aard van de
ambtsvervulling.
Bij de uitoefening van zijn macht is de politieke bestuurder gebonden
aan geschreven en ongeschreven regels. Hij moet zijn
macht uitoefenen op de wijze die bij het publieke ambt hoort en
die daarom bij uitstek van hem verwacht mag worden. Als een
bestuurder zijn macht moet neerleggen, moet het ambt dat hij bekleedde
dezelfde publieke waardigheid hebben als toen hij daartoe
geroepen werd. En indien dat dreigt mis te gaan, moet hij zeker zijn
ambt neerleggen.
Uit de recente geschiedenis van het openbaar bestuur zijn hier
sprekende voorbeelden van te vinden. Bekend is bijvoorbeeld het
geval van een staatssecretaris die niet schroomde voor de ogen
van zijn personeel, dat hij kort daarvoor de hoogst mogelijke gedragsnormen
had opgelegd, met een van zijn ondergeschikten de
nachtrust te zoeken in een voor hem als slaapverblijf ingerichte
container.
Ook wordt bijvoorbeeld niet oorbaar geacht dat een bestuurder,
ter bevordering van de publieke zaak, met belastinggeld speculeert,
zelfs niet als hij bijna zeker weet dat de publieke zaak daar
veel garen bij zou spinnen. Zelfs het aanhouden van spaartegoeden