“Zoals een goed ambtenaar betaamt” Liber Amicorum - CAOP

het bereik van de overheidswerkgever. In discussie in het cao-recht
is of het probleem van de ‘free riders’ moet worden aangepakt. Dit
zijn degenen die geen vakbondslid zijn, maar wel profiteren van de
voordelen van de uitkomsten van het cao-overleg. Op het moment
dat zich nadelen voordoen uit de uitkomsten van het cao-overleg,
kan het zijn dat zij zich daarvan proberen te distantiëren, met de
stelling dat niet namens hen is onderhandeld en zij zich beroepen
op het ontbreken van de wilsovereenstemming die vereist is om de
tweezijdigheid van de arbeidsovereenkomst te kunnen wijzigen.
Grapperhaus heeft in het verleden bepleit om in het cao-stelsel op
te nemen dat de cao geldt voor alle werknemers, indien aan bepaalde
vereisten wordt voldaan. 19 Op die manier zou het probleem van
de art. 14 werknemers opgelost kunnen worden.
In het arbeidsrecht is een discussie gaande over de vraag of het
arbeidsrecht niet meer ingebed zou moeten worden in een institutioneel
stelsel. 20 In een dergelijk stelsel geldt de cao op dezelfde
wijze voor gebonden en niet-gebonden werknemers. De cao heeft
voor alle werknemers dwingende, vervangende en aanvullende
werking. Aan de ordenende functie van de cao wordt dan meer gewicht
toegekend dan in het contractuele stelsel, waar het accent
ligt op de wilsovereenstemming die nodig is voor een wijziging
van de arbeidsovereenkomst.
Een institutioneel stelsel sluit meer aan bij het stelsel dat het
collectief ambtenarenrecht op dit moment kenmerkt. Dit heeft
zijn oorzaak in de eenzijdige rechtsrelatie die de overheidswerkgever
heeft met de ambtenaren. Een ‘CAO’ bij de overheid heeft
geen directe bindende werking. Een cao is daar een afspraak tussen
de overheidswerkgever en de vakorganisaties om op een bepaalde
wijze de rechtspositieregeling te wijzigen, waarna deze
18 Adviescommissie Duaal ontslagrecht, ‘Afscheid
van het duale ontslagrecht’, Den Haag, november
2000.
19 F.B.J. Grapperhaus, ‘De wenselijkheid van
een nieuwe regeling voor de verhouding van
niet-gebonden werknemers tot een cao’, SR
2002-p. 184-190. Zie ook A.Ph.C.M.Jaspers, ‘De
Gordiaanse knoop van de samenlopende cao’s’, SR
2005/71. Binnen de werkgroep Cao-recht van de
Vereniging voor arbeidsrecht vindt op dit moment
141
ook discussie plaats over deze problematiek, waarbij
ook vergelijkbare voorstellen zijn geopperd.
20 F. Koning, ‘Het systeem van het collectieve
arbeidsvoorwaardenrecht’ (diss. Groningen)
Deventer, 1987, p. 128-149, F.B.J. Grapperhaus,
‘De wenselijkheid van een nieuwe regeling voor
de verhouding van niet-gebonden werknemers tot
een cao’, SR 2002-p. 184-190, W.P.J.M. Fase en
J. van Drongelen, Cao-recht, Kluwer Deventer,
2004, p. 216 e.v.