“Zoals een goed ambtenaar betaamt” Liber Amicorum - CAOP

meest opmerkelijke aan de huidige wetgeving dat de formulering
van de eed opzettelijk niet is voorgeschreven. De idee daarbij is dat
integriteit zou worden bevorderd als, in het kader van het integriteitsbeleid,
binnen gemeenten in gezamenlijkheid een eedsformulering
wordt vastgesteld. Zoals we aan het begin al zagen is er echter
ook meteen protest tegen eedformules en beloftes die zich niet
beperken tot atheïstische of christelijke formules (hetgeen overigens
in strijd is met de wet, zie hierna). De Ambtenarenwet is zeker
niet de enige plek in recente wetgeving waar eden een rol spelen.
Zo zijn eden ook voorgeschreven in de wetgeving voor de parlementaire
enquête en, zoals aan het begin van dit stuk al geduid,
duikt de roep om (ambts)eden voor allerlei min of meer publieke
functies met enige regelmaat op.
Momenteel zijn er ten minste zes wetten waarin de ambtseed in
Nederland wordt geregeld. Meest recent is de al genoemde herbevestiging
van de ambtseed door deze op te nemen in de Ambtenarenwet.
Daarnaast zijn in de Grondwet eden voorgeschreven voor
koning, ministers en parlementsleden. De wijze waarop de eed
moet worden afgelegd staat in de Wet vorm van de eed van 17 juli
1911. Daar staat:
Hij, die ter uitvoering van een wettelijk voorschrift mondeling
een eed, belofte of bevestiging moet afleggen, zal:
a. indien hij een eed aflegt, onder het opsteken van de twee
voorste vingers van zijn rechterhand, uitspreken de woor-
den: “Zoo waarlijk helpe mij God Almachtig”,
b. indien hij een belofte aflegt, uitspreken de woorden: “Dat
beloof ik”, indien hij een bevestiging aflegt, uitspreken de
woorden: “Dat verklaar ik”,
tenzij hij aan zijn godsdienstige gezindheid den plicht ont-
leent den eed, de belofte of de bevestiging op andere wijze
te doen.
Wat hierbij opvalt is dat er van wordt uitgegaan dat een eed mondeling
wordt afgelegd. Een schriftelijke eed valt buiten het blikveld
van deze wet. Toch zijn deze incidenteel in het verleden zeker ook
voorgekomen, bijvoorbeeld omdat iemand ‘overzee’ was.
De al eerder genoemde eedswet uit 1916 maakte het afleggen
van de belofte op niet-religieuze gronden mogelijk en in 1971
19Mackay in ‘Eedsquestie’, 1881: 99 20 Van Houten, 1882
169