Karizmatik Liderlik Ve Örgüt Kültürü İlişkisi Üzerine Bir Uygulama

22
Y teorisi adı verilen organizasyon ve yönetim teorisinde insanların
organizasyondaki çok büyük önemi takdir edilmektedir. 1930’larda Howthorne’da yapılan
araştırmalar, mali olmayan teşvik (özendirme) unsurlarının insan motivasyonunda çok
önemli olduğunu göstermektedir. Taylor ve bilimsel yönetim okulu tarafından ileri sürülen
teoriye göre mali teşvik tedbirleri ve iş şartlarındaki (örneğin daha iyi havalandırma, daha
iyi aydınlatma, işi kolaylaştırma) düzelme işçilerin verimini büyük ölçüde artıracaktır.
Fakat uygulamada bu yöndeki uygulamaların beklenen verimi sağlamadığı görülmüştür.
1930’larda girişilen Howthorne tecrübeleri ve buna dayanılarak kurulan teoriler, mali
olmayan özendirici (teşvik) tedbirlerinin önemini ortaya koymaktadır. Yöneticilerin daha
demokratik olması, işçinin iyi yapılan işinin takdir edilmesi, işçinin kararlarda fikrinin
alınması gibi tedbirlerin lüzumu ortaya konulmaktadır. Bu düşüncelerin tümüne insancıl
ilişkiler okulu denmektedir (Eren, 1993: 25-26).
Bu suretle insanların organizasyondaki büyük önemini takdir eden yöneticiler,
işletmedeki insan unsuruna gittikçe daha fazla önem vermekte, başka bir ifade ile daha
insancıl hareket etmektedirler. Çalışma şartları esaslı şekilde geliştirilmiş, personelin işe
yerleştirilmesi ve en faydalı olacağı işte çalıştırılmasına dikkat edilmiş ve yönetici-işçi
düşmanlığını ortadan kaldıracak çeşitli tedbirler alınmış, birçok işletmelerde endüstriyel
barış temin edilmiştir. Bununla beraber birçok yöneticinin hala X teorisinin esaslarını
kabul ettiği de bir gerçektir (Hatiboğlu, 1999: 155).
I.2.2.5. Likert’in Sistem 4 Modeli
Yönetici (lider) davranışlarının anlaşılması ve gruplanması ile ilgili olarak
geliştirilen bir diğer model Rensis Likert’in sistem 4 modelidir.
Michigan Üniversitesi profesörlerinden Likert ve arkadaşları insan ve sermaye
kaynaklarının, uygun yönetimi gerekli kılan değerler olduğunu görmüşler ve bu