Karizmatik Liderlik Ve Örgüt Kültürü İlişkisi Üzerine Bir Uygulama

66
olan faktörleri motivasyonel süreçlerle açıklaması yönüyle faklılık arz etmekte ve oldukça
güzel bir perspektif sağlamaktadır (http://www.merih.net, 2009).
II.3.5. Karizmaya Psiko-analitik Yaklaşım
Karizma olgusunu Freudçu kavramlarla ele alan kuramcılar, insanüstü bir
kahraman olarak ilahlaştırılan ya da ruhani bir figür olarak tapılan bazı karizmatik
liderlerin normal dışı ve irrasyonel görünen etkilerini açıklamaya çalışmışlardır. Bu
çabaların odağı ise ilahlaştırılan ya da olağanüstü olarak algılanan liderlere sahip
izleyicilerin bireysel özdeşleşme durumlarının; yansıtma, geçmişe dönüş ve yer değiştirme
gibi psikodinamik süreçler çerçevesinde analiz edilmesine yöneltilmiştir. Dolayısı ile
karizmaya psikoanalitik yaklaşım, liderden çok izleyicilerin pozisyonuna ağırlık veren bir
görünüm taşımaktadır (Zel, 2006: 189).
Yaklaşıma temel oluşturan psikodinamik süreçler şunlardır
(http://www.merih.net/, 2009):
a) Yansıtma: Arzulanmayan duygu ve güdülerin bir başkasına atfedilmesi
sürecidir. Burada kişi suçluluk hissettiği şeyler için birini suçlama yoluna gider.
b) Yer değiştirme: Bir izleyicinin, bir başka kişiye kendi geçmişinde önemli
olan bir figüre (ebeveyni, bakıcısı gibi) davranır tarzda tepkide bulunması durumudur.
c) Geçmişe Dönüş: Bireyin küçük yaşlardaki tipik duygularını hissetmeye ve
bu duygular doğrultusunda davranmaya dönmesini ifade eder.
Psikoanalitik açıklamaya göre, karizmatik bağlanma, izleyicilerin kişiliğindeki
gerilimlerden kaynaklanan karşılıklı bir psikolojik değişimin gelişmesi olarak görülür.
Kişinin kendisini bir lider ile özdeşleştirmesi, eleştirel kapasitesini azaltması ya da tam
anlamıyla boyun eğer hale gelmesi gibi durumlar doğrudan kişinin benliğinin kaygı,
suçluluk, güvensizlik, aşağılık duygusu ve/veya çelişkili duygular üreten içsel çatışmalara