Karizmatik Liderlik Ve Örgüt Kültürü İlişkisi Üzerine Bir Uygulama

67
çözüm arama girişimi ile ilgilidir. Bu bağlamda karizmaya psikoanalitik yaklaşımın,
Shamir'in benlik kuramındaki bireysel özdeşleşmeye yönelik etkileme süreci ile önemli
ölçüde benzer olduğu söylenebilir.
Karizmaya psikoanalitik yaklaşıma göre yansıtma süreci, karizmatik liderlerin
izleyicilerindeki suçluluk duygularını ve düşmanca hisleri bir dış gruba ya da figüre
yönlendirmesi şeklinde ortaya çıkacaktır. Yine korku, suçluluk ya da yabancılaşma
duygusu içindeki izleyiciler kendi kimliklerini olağanüstü kişi olarak görülen liderin
kimliği ile birleştirmek suretiyle üstün olma duygularını yaşayabileceklerdir. Geçmişinde
başkalarına büyük zararlar vermiş ve suçluluk duygusu yaşayan birinin, ahlaki değer
örneği olarak algıladığı karizmatik bir dini lider ile kendisini özdeşleştirip, liderinin ahlaki
büyüklüğünü kendinde yaşatarak suçluluk duygusunu yenmesi, yansıtmaya tipik bir
örnektir.
Yer değiştirmede, karizmatik lider bireyin önceden ilişkili olduğu birinin
yerine geçer ve izleyicinin bilinçaltına depolanmış duygularının kendisine yönelmesi söz
konusudur. Bu gibi karizmatik liderler genellikle izleyiciler açısından ebeveyn ile ilişkiyi
temsil ederler. Örneğin, genç bir kişinin istismarcı otokrat ebeveyni yüzünden açık bir
kimlik geliştirememesi ve bir kimlik bunalımı yaşaması durumunda, bu kişinin kendisine
gıpta edilecek bir ideal rolünü üstlenen karizmatik bir çete liderine bağlanması ve onunla
duygusal bir bağ kurması son derece olasıdır. Burada, genç izleyicinin bağlandığı
karizmatik lideri kendi fantezi ve isteklerinin temsilcisi olarak idealize edilen bir “benlik”
olarak görmesi söz konusudur (Zel, 2001: 155).
Örneğin Führer’in karizmatik lider olarak ortaya çıkmasında Almanya’nın
gidişatının kötü olması ve bu gidişatın Alman halkı için utanç verici bir olay olması
Hitlerin lider olarak ortaya çıkmasında önemli bir rolü bulunmaktadır (Zel, 2006: 190).