İnklüziv və öyrənmə üçün əlverişli sinifdə pozitiv nizam-intizam

İnklüziv və öyrənmə üçün əlverişli sinifdə pozitiv nizam-intizam 47
misiniz: “O, atası kimi davranır” və ya “O necə də böyük qardaşına oxşayır”.
Belə geniş mühitin anlaşılması bir çoxunuz, xüsusən də, yalnız sinif
və məktəb hüdudlarında çalışanlarınız üçün çətin ola bilər.
Sinifdəki davranış tərzi şagirdin özü və ya ailəsi barədə, həmçinin məktəb
daxilində və ya xaricində qarşılaşdığı çətinliklərdən yaranan məyusluğunu
əks etdirə bilər. Uşağın davranışını şərh edən zaman diqqətli
olmaq lazımdır. Yanlış davranış kimi qiymətləndirdiyimiz hərəkət
nizam-intizamsızlıqdan irəli gəlməyə bilər. Məsələn, evdə lazımi diqqəti
ala bilmədiyi üçün uşaq sizin diqqətinizi cəlb etməyə çalışa bilər. Bu,
uşağın evdə və ya digər hallarda qarşılaşdığı problemlərdən yaranmış
məyusluğunu və reaksiyasını sinifə daşıdığı hal ola bilər. Bu məqamda
uşağın davranışı deyil, onun içinə düşdüyü situasiya problemlidir. Məyusluq
adətən yanlış davranış nümayiş etdirməyən uşaqların vəziyyətindəki
kəskin dəyişikləri də izah edə bilər. Hər bir halda, uşağı nizamsız davranışına
görə cəzalandırmaq “səhv” addımdır. Çünki uşağı özünün günahı
olmayan bir məsələyə görə cəzalandıra bilərik və bu hal onda çaşqınlıq
yarada bilər. Belə olduqda, cəzalandırmaq işə yaramadığı kimi, uşağın inkişafına
ciddi ziyan vura bilər.
Davranışını müsbət istiqamətə yönəltmək üçün uşağın ümumi öyrənmə
mühitini və şəxsi, ailə və ya icma səviyyəsində onun davranışına təsir
edən faktorları anlamalıyıq. Şagird nizamsız davranış göstərən zaman
yuxarıda izah olunan dörd hədəflə yanaşı, bu faktorları da nəzərə almalıyıq.
Şagirdin sinifdə baş verən bir məsələ ilə bağlı çətinliyi olması və
ya problemin məktəb və sinifdən kənar qaynağının olmasını sorğulamalıyıq.
Bu problemin həlli sadəcə bizdən asılı deyil. Uşağın qarşılaşdığı və
sinifdə nizamsız davranışlarla əks etdirdiyi çətinliklərin məyyənləşdirilməsi
və həlli üçün valideynlər, icma rəhbərləri və yerli təşkilatlar ilə
əməkdaşlıq yaratmağa ehtiyac vardır.
Şagirdinizin sinifdə iştirakçılıq və nailiyyətlərinə, həmçinin nizamsız
hərəkətlərinə təsir göstərə biləcək faktorlar aşağıdakı siyahıda göstərilir.
Həmçinin buraya həmin faktorları tətbiq etmək və ya aradan qaldırmaq üçün
ailənin və icmaların iştirakını nəzərdə tutan tədbirlər də daxil edilir. 41 Bu siyahı
tam deyil. Mühitinizdə başqa hansı faktorların şagirdlərinizin davranışına
təsir edə biləcəyini və onların ortaya çıxması halında bu məsələnin həlli
üçün hansı tədbirlərin görülməli olduğunu həmkarlarınızla müzakirə edin.
41. UNESCO. “Booklet 3: Getting All Children In School and Learning,” Embracing Diversity: Toolkit
for Creating Inclusive, Learning-Friendly Environments. Bangkok, 2004.