36164_Árbók 2005 - Háskóli Íslands

Raunvísindastofnun
Háskólans
Raunvísindastofnun Háskólans (RH) er sjálfstæð rannsóknastofnun innan Háskóla
Íslands og starfar samkvæmt sérstökum reglum.
Stofnunin er vettvangur grunnrannsókna í raunvísindum. Um síðustu áramót voru
þar alls 27 sérfræðingar í föstum stöðum sem stunduðu sjálfstætt rannsóknir
auk 6 aðstoðarmanna. Þar fyrir utan unnu 30 verkefnaráðnir sérfræðingar við
rannsóknir og níu manna starfslið sem vann á aðalskrifstofu og annast rekstur
fasteigna. Loks var 21 nemi í framhaldsnámi við stofnunina. Eins og segir í reglum
um Raunvísindastofnun er hún rannsóknavettvangur kennara við raunvísindadeild
Háskóla Íslands á sviðum stofnunarinnar en kennarar voru 49 um síðustu
áramót. Raunvísindastofnun er því einnig vettvangur rannsóknanáms deildarinnar
í flestum greinum nema líffræði.
Raunvísindastofnun skiptist í Jarðvísindastofnun Háskólans (JH) og Eðlis-, efnaog
stærðfræðistofnun Háskólans (EH). Þessum stofnunum er skipt upp í stofur
sem lýst er hér að neðan.
Árið 2005 nam velta Raunvísindastofnunar 652 m.kr. sem er um 28,3% hækkun frá
fyrra ári. Um það bil helming þessarar aukningar má rekja til þess að Norræna
eldfjallastöðin var hluti RH allt árið 2005 en einungis hálft árið 2004. Annars urðu
aukin umsvif á flestum sviðum. Af veltu ársins 2005 komu 292 m.kr. af fjárveitingum
hins opinbera, 84 m.kr. komu frá Norrænu ráðherranefndinni og 287 m.kr.
voru annað sjálfsaflafé frá íslenskum og erlendum rannsóknasjóðum og frá fyrirtækjum.
Markmið rannsókna á Raunvísindastofnun er að afla nýrrar þekkingar, miðla
fræðilegum nýjungum og efla rannsóknir og kennslu. Niðurstöður rannsókna eru
birtar í tímaritsgreinum, bókum, skýrslum og ráðstefnuerindum. Rannsóknir á
stofnuninni eru einnig kynntar almenningi í fyrirlestrum. Stofnunin hefur víðtækt
samstarf við aðrar innlendar og erlendar rannsóknastofnanir. Þá veitir hún fjölþætta
ráðgjöf og þjónustu utan Háskólans.
Eðlisfræðistofa
Árið 2005 var eðlisfræðistofa rannsóknavettvangur níu kennara við raunvísindadeild
Háskólans og eins kennara við verkfræðideild auk fjögurra sérfræðinga við
Raunvísindastofnun. Þar starfa einnig tveir tæknimenn Raunvísindastofnunar.
Fimm verkefnaráðnir sérfræðingar unnu á stofunni og einn verkefnaráðinn
tæknimaður. Laun þeirra eru ýmist greidd með styrkjum úr samkeppnissjóðum
og fyrirtækjum eða með eftirlaunum. Stúdentar í rannsóknanámi á árinu 2005
voru ellefu talsins, þar af fjórir í doktorsnámi. Forstöðumaður eðlisfræðistofu var
Hafliði Pétur Gíslason, prófessor. Nöfn stofufélaga og upplýsingar um rannsóknaverkefni
þeirra og ritsmíðar er að finna á vef eðlisfræðistofu á slóðinni
(www.raunvis.hi.is/Edlisfr/Edlisfr.html).
Árið 2005 urðu þær breytingar fyrirferðamestar að háloftadeild Raunvísindastofnunar,
sem um árabil var deild á jarðeðlisfræðistofu, fluttist yfir til eðlisfræðistofu.
Gunnlaugur Björnsson var ráðinn forstöðumaður háloftadeildar, en hann hafði áður
verið vísindamaður á eðlisfræðistofu. Háloftadeild sinnir eftir sem áður hefðbundnu
hlutverki sínu en leggur auk þess áherslu á rannsóknir í stjarneðlisfræði.
Snorri Þorgeir Ingvarsson, fræðimaður, fluttist úr stöðu sinni á eðlisfræðistofu í
starf dósents við eðlisfræðiskor, en stofan greiðir rannsóknahluta launa hans. Þá
tók Kristján Leósson við stöðu vísindamanns við eðlisfræðistofu í árslok 2005.
Kristján Jónsson, verkfræðingur, sem hafði lengi verið verkefnaráðinn, fluttist í
starf deildarverkfræðings á stofunni um mitt ár. Þá hélt Bragi Árnason, prófessor
emerítus, skrifstofuaðstöðu sinni á eðlisfræðistofu árið 2005. Eftirtaldir meistaranemar
sem höfðu rannsóknaaðstöðu á stofunni luku prófi árið 2005: Elías Halldór
Bjarnason, MS í vélaverkfræði, Jón Skírnir Ágústsson, MS í rafmagnsverkfræði og
Árni Sigurður Ingason, MS í vélaverkfræði.
Á eðlisfræðistofu eru stundaðar grunnrannsóknir í tilraunaeðlisfræði og kennilegri
eðlisfræði. Á stofunni eru þrír hópar fyrirferðarmestir. Einn þeirra sinnir
rannsóknum í tilraunaeðlisfræði einkum hátæknieðlisfræði og örtækni. Annar
157