36164_Árbók 2005 - Háskóli Íslands

Brautskráningarræður
háskólarektors
Páll Skúlason:
Háskólasamfélagið
Ræða við brautskráningu í Háskólabíói 26. febrúar 2005
Fyrr í þessum mánuði átti sér stað afar ánægjulegur viðburður í Hátíðarsal Háskóla
Íslands. Rektor og formaður stjórnar Háskólasjóðs Eimskips, Björgólfur Thor Björgólfsson,
undirrituðu viljayfirlýsingu um róttæka breytingu á rekstri sjóðsins. Felur
breytingin í sér að ávöxtun af eignum sjóðsins verði varið til þess að veita styrki til
stúdenta í rannsóknatengdu framhaldsnámi við Háskóla Íslands og einnig að sjóðurinn
muni leggja fram 500 milljónir króna til byggingar Háskólatorgs.
Ágætu kandídatar! Um leið og ég óska ykkur og fjölskyldum ykkar til hamingju
með prófgráðuna langar mig til að segja ykkur frá því hvaða máli Háskólasjóður
Eimskipafélagsins skiptir fyrir Háskólann. En fyrst langar mig til að fræða ykkur
ofurlítið um umræddan sjóð. Það verður best gert með því að vitna til fréttar í
Lögbergi - Heimskringlu frá 10. desember 1964 í tilefni þess að Grettir Eggertsson,
helsti hvatamaðurinn að stofnun sjóðsins, hafði þá afhent rektor Háskóla Íslands
hina höfðinglegu gjöf frá vestur-íslenskum hluthöfum Eimskipafélagsins:
„Í rækilegri stofnskrá, sem hefir verið undirrituð fyrir hönd hinna vestur-íslenzku
stofnenda ofangreinds sjóðs er það meðal annars tekið fram, að sjóðurinn sé
stofnaður til minningar um alla þá Vestur-Íslendinga, sem hlut áttu að stofnun
Eimskipafélags Íslands. [...] Höfuðtilgangur hins nýja „Háskólasjóðs“, sem hér
hefir verið efnt til af svo miklum myndarskap og örlæti, er sá að stuðla að velgengni
Háskóla Íslands og styrkja efnilega stúdenta til náms við þá stofnun. [...]
Þegar Vestur-Íslendingar lögðu sinn ríflega skerf til stofnunar Eimskipafélagsins
fyrir hálfri öld síðan, vildu þeir sýna þjóðrækni sína og tryggð við Ísland með því
að styðja eitt af mestu velferðarmálum íslensku þjóðarinnar. Þann stuðning veittu
þeir án þess að gera sér nokkrar vonir um hagnað. Það er af sömu óeigingirni,
sem afkomendur brautryðjenda í íslenzkum siglingum hafa nú ákveðið að styrkja
þá stofnun, sem um ókomin ár verður aðalstöð andlegrar og verklegrar menningar
á Íslandi. [...]
Vissulega fer vel á því, að Vestur-Íslendingar skuli hafa veitt Eimskipafélaginu og
Háskóla Íslands jafndyggilegan stuðning og raun ber vitni. Fyrri stofnunin var ein
af höfuðforsendum þess, að Íslendingar gætu endurheimt sjálfstæði sitt. Um hina
stofnunina má segja, að hún sé sú menningarlega skjaldborg, sem við bezt
treystum við varðveizlu þeirra erfða, sem réttlætt hafa Íslendingsnafnið í meira en
þúsund ár.
Sú ræktarsemi sem Vestur-Íslendingar sýndu okkur fyrst með því að safna fé til
að tryggja samgöngur Íslands við umheiminn og því næst með því að safna fé til
að stuðla að velgengni Háskóla Íslands, hinni menningarlegu skjaldborg landsins,
er merkileg og mikilvæg. Hún á rætur sínar í ásetningi sem skiptir öllu máli í
mannlegu samfélagi, nefnilega þeim að rækta tengsl við aðra af óeigingirni,
fórnfýsi og framsýni. Þá er umhugsunarvert fyrir okkur að þegar Vestur-Íslendingar
vildu heiðra minningu forfeðra sinna þá gerðu þeir það með því að stofna
sjóð til að auka menntun Íslendinga og efla þjóðarháskóla þeirra og þar með andleg
tengsl við umheiminn. Það á að vera okkur hvatning til að efla tengslin við
frændur okkur og vini í Vesturheimi. Á undanförnum árum hefur verið unnið
markvisst að því að styrkja samskipti fræðimanna í Háskóla Íslands og fræði-
251