36164_Árbók 2005 - Háskóli Íslands

hópur stundar kennilegar rannsóknir og gerð líkana af eiginleikum rafeindakerfa
á nanóskala í hálfleiðurum og sameindum. Þriðji hópurinn leggur stund á rannsóknir
í stjarneðlisfræði.
Auk þessara hópa stunda kennarar og sérfræðingar á stofunni rannsóknir sem
ekki falla undir ofangreinda lýsingu. Unnu þeir við fjölda rannsóknaverkefna árið
2005, meðal annars þróun vetnissamfélags á Íslandi, mössbauermælingar, mælingar
á radoni í grunnvatni, og endurbætur á tækni til mælinga á geislakoli í aldursgreiningum.
Örtæknikjarni Raunvísindastofnunar
Raunvísindastofnun Háskólans hefur stofnað til samstarfs við verkfræðideild Háskóla
Íslands, stofnanir atvinnulífsins, Háskólann í Reykjavík og einkafyrirtæki
um rannsóknir í örtækni. Samstarfið nefnist Örtæknivettvangur og nær það nú til
tveggja kjarna, annars vegar í VR-III við Suðurgötu (hér kallaður Örtæknikjarni I)
og hins vegar hjá Iðntæknistofnun á Keldnaholti (Örtæknikjarni II). Í VR-III er verið
að setja upp hreinherbergi sambærilegt við viðlíka aðstöðu sem finna má við
marga aðra rannsókna- og tækniháskóla og er sú vinna langt komin. Í hreinherberginu
verður aðstaða til almennrar örtækniframleiðslu sem nýta má til að byggja
upp margs konar smásæja strúktúra. Að auki verður til staðar búnaður til eftirlits
og mælinga til að tryggja gæði og endurtakanleika í framleiðslunni.
Formleg tækjakaup í nafni örtæknikjarna hófust árið 2004 með 23,5 m.kr. framlagi
frá Tækjasjóði. Á árinu 2005 var fjárfesting Örtæknivettvangs 49,5 m.kr., og
voru það styrkir úr Tækjasjóði og mótframlög. Meirihluti fjárfestingarinnar hefur
runnið til uppbyggingar Örtæknikjarna I í 200 m 2 húsnæði í kjallara VR-III við
Suðurgötu. Nýlega hefur Vísinda- og tækniráð úthlutað úr Markáætlun um erfðafræði
í þágu heilbrigðis- og örtækni. Rannsóknir í Örtæknikjarna I hlutu um 35
m.kr. framlag þar til tveggja ára. Í tillögum Markáætlunar var lögð áhersla á
áframhaldandi uppbyggingu tækjabúnaðar örtæknikjarna.
Búnaður til örtækniframleiðslu og greiningar hefur ekki verið til staðar á Íslandi,
og er því um að ræða uppbyggingu frá grunni. Gæta þarf ýtrasta hreinleika við örtækniframleiðslu,
þ.e. þegar ráðist er í framkvæmdir sem miða að því að setja
upp hreinherbergi í flokki 5-6 (skv. ISO 14644-1 hreinherbergisstaðli) sem er algengur
flokkur fyrir aðstöðu af þessari stærð. Framkvæmdirnar fela í sér m.a.
breytt aðgengi og sérstakan lofthreinsibúnað. Til að viðhalda hreinleika er nauðsynlegt
að notendur klæðist rykfríum hlífðarfatnaði og temji sér rétt vinnubrögð.
Einnig er þörf á að endurbæta hitastýringu og bæta við rakastýringu í aðstöðuna
en stöðugt hita- og rakastig er mikilvægt til að tryggja endurtakanleika í rásaprentunarferlinu.
Umsjón með uppbyggingu Örtæknikjarna hefur einkum hvílt á þeim Jóni Tómasi
Guðmundssyni, Kristjáni Leóssyni, Snorra Þorgeiri Ingvarssyni og Sveini Ólafssyni,
stúdentum þeirra og öðrum starfsmönnum.
Efnafræðistofa
Á efnafræðistofu eru stundaðar rannsóknir á flestum sviðum efnafræði. Árið 2005
störfuðu þar 20 launaðir framhaldsnemar og nýdoktorar auk tveggja fastráðinna
sérfræðinga og 8 kennara. Nokkur nýlunda er að af 20 framhaldsnemum og
nýdoktorum eru 6 af erlendum uppruna og hefur starfsemin því fengið fjölþjóðlegan
blæ. Til marks um það er að ræður á jólahófi stofunnar fóru fram á ensku.
Stofan er einnig vettvangur nemenda sem vinna að lokaverkefnum til BS-prófs.
Meirihluti launakostnaðar vegna framhaldsnema og nýdoktora var greiddur af
rannsóknarstyrkjum, bæði innlendum og frá Evrópusambandinu.
Á efnafræðistofu eru stundaðar fjölþættar grunnrannsóknir í kennilegri efnafræði,
eðlisefnafræði, ólífrænni efnafræði, málmlífrænni efnafræði og lífrænni efnafærði.
Rannsóknarverkefnin eru af margvíslegum toga, en flest þeirra fjalla á einn eða
annan hátt um eðli og eiginleika nýstárlegra ólífrænna og lífrænna efnasambanda.
Á árinu var sett upp nýtt MALDI-TOF tæki til að greina stórar sameindir og
var tækið mikið notað við efnagreiningar. Sótt var um styrk til að setja upp „electrospray“
efnagreiningatæki og er talið líklegt að tækið fáist. Lögð voru drög að
stofnun Efnagreiningaseturs HÍ en þar mun verða hátækniaðstaða til nútímalegra
efnagreininga fyrir vísindasamfélag HÍ svo og aðila utan HÍ. Þessi stórbætta rannsóknaraðstaða
mun gera kleift að fást við mun viðameiri verkefni en áður var
mögulegt. Auk ofangreindra tækja hefur efnafræðistofa nú yfir að ráða fjölda ann-
158