36164_Árbók 2005 - Háskóli Íslands

aldursgreiningu setmyndana gosmyndana frá tertíer og kvarter. Loftslagsbreytingar
eru í brennidepli á þessu rannsóknarsviði og tengsl þeirra við hafstrauma
og veðurfar. Í íslenskum jarðlögum, bæði á landi og í sjó, geymast upplýsingar
um sögu úthafshryggja, eldvirkni, höggun, þróun setlagadælda og loftslagsbreytingar
við Norður-Atlantshaf.
Meginrannsóknarefni faghóps í ísaldarjarðfræði og setlagafræði við Jarðvísindastofnun
Háskólans er loftslagsbreytingar í tíma og rúmi: hafstraumar, veðurfar,
jöklar, setlög, jarðvegur og lífríki. Helstu verkefni og áhersluþættir innan þessa
ramma eru:
• Rannsóknir á setmyndun jökla með sérstöku tilliti til jöklabreytinga á mismunandi
tímakvörðum, allt frá ári til árs og til jökulskeiða og hlýskeiða.
• Rannsóknir á þýðingu jökla og eldvirkni fyrir ásýndir setlaga.
• Rannsóknir á sjávarstöðubreytingum í tengslum við loftslagsbreytingar með
sérstöku tilliti til jöklabreytinga.
• Svörun umhverfisþátta í íslenska vistkerfinu við veðurfars- og loftslagsbreytingum
bæði í sjó, á landi og í stöðuvötnum.
• Breytingar á lífríki á sjó og landi með hliðsjón af loftslagsbreytingum og vaxandi
fjarlægð Íslands og einangrun frá meginlöndum austan hafs og vestan.
• Breytingar á hafstraumum við Ísland og í Norðurhöfum og þáttur þessara
breytinga í varmaflutningi frá suðlægum breiddargráðum til Norður-Evrópu
og einnig breytingar á útrás Norður-Íshafsins til suðurs meðfram Grænlandi
og Íslandi.
• Útvíkkun gjóskulagatímatals í jarðvegi og vatnaseti á Íslandi út í hafsbotnslög
við Norður-Atlantshaf og tímasetning og tenging á umhverfisgögnum frá hafi,
landi og jöklum.
• Sandfok, jarðvegseyðing og uppgræðsla svo og tengsl búsetu, landsnytja og
umhverfisbreytinga á Íslandi.
Berg- og bergefnafræði
Berg- og bergefnafræðingar Jarðvísindastofnunar HÍ fást við verkefni sem tengjast
uppruna og þróun storkubergs, svo og hraða þessara ferla, sérstaklega á Íslandi.
Meðal rannsóknarverkefna ársins má telja:
• Greining reikulla efna (H2O, CO2, S) í bergi og leysni þeirra í bergkviku sem
fall af þrýstingi, hita, efnasamsetningu, oxunarstigi og brennisteinsvirkni.
• Glerinnlyksur í kristöllum.
• Bergefnafræði heilla svæða og samband bergfræði og tektónískra þátta.
Hlutur mismunandi ástands eða ferla – misleitni í möttli, bráðnunar og þáttunar
við mismunandi þrýsting, hvörf bráðar við skorpuna – í myndun ýmissa
bergtegunda.
• Bergfræði og jarðefnafræði Þjórsárhrauna með tilliti til framandsteinda.
• Beiting geislavirkni-ójafnvægisferla til að aldursgreina ung (10.000-250.000
ára) hraun og meta hraða ýmissa bergfræðilegra ferla.
• Steindafræði (einkum oxíða og súlfíða) og samband oxunarstigs og segulmögnunar
í basalti á Íslandi og Mars.
• Efnasamsetning og uppruni súlfíða í jarðhitasvæði Kröflu.
• Strontíumsamsætur í jarðhitaummynduðu bergi.
• Járnsamsætur í íslensku bergi.
• Rannsóknir á uppruna og þróun bergkviku í Hofsjökulseldstöðinni, Kerlingarfjöllum,
Vestmannaeyjum, Öskju og Esjufjöllum.
• Rannsóknir á breyttu efnainnihaldi í borholuvatni frá Húsavík á undan
skjálftavirkni.
• Samsætugreiningar á bergi frá Öskju.
• Frumrannsókn á lithium-samsætum í bergi frá Norður-Atlantshafi.
• Samsætugreiningar í djúpvatni frá Reykjanesi.
• Myndun og útbreiðsla Selsundsvikursins.
• Háloftadreifing efnamengunar frá Heklu 2000.
• Rannsóknir á Reykjaneshryggnum frá landi að 62° N.
• Orsakir basískrar sprengivirkni og myndun basískra gjóskuflóða í Heklu og
Llaima og Villarrica í Chile.
• Hegðun kvikuhólfs undir Kötlu á nútíma.
• Aldur og uppruni súra bergsins frá tertíer.
• Þáttur vatns í tætingu kviku í Öræfajökulsgosinu 1362.
• Eðli sprengivirkni í gervigígum og afgösun hrauna.
• Búrfellshraun, efna- og varmafræðilegir eiginleikar og upphleðsla þanhrauns.
• Rennsliseiginleikar hrauna á Reykjanesi og Hengli út frá efnasamsetningu og
gerð hermilíkana.
165