Inicjatywy klastrowe: skuteczne działanie i strategiczny rozwój (pdf)

Słowniczek wybranych pojęć
Klaster – Komisja Europejska (EC, 2008) definiuje klaster jako grupę przedsiębiorstw, powiązanych podmiotów
gospodarczych, i instytucji, które zlokalizowane są blisko siebie i osiągnęły wielkość wystarczającą
do rozwinięcia specjalistycznego doświadczenia, usług, zasobów, dostawców i umiejętności. Najbardziej
rozpowszechnioną definicją jest stworzona przez Michaela Portera (Porter M. 2001), według której klastry
to geograficzne skupisko wzajemnie powiązanych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek
świadczących usługi, firm działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi instytucji (na przykład
naukowych i edukacyjnych) w poszczególnych dziedzinach, konkurujących między sobą, ale również
współpracujących.
Inicjatywa klastrowa – zorganizowane działania na rzecz rozwoju klastra w regionie, obejmujące przedsiębiorstwa,
administrację i/lub środowisko nauki (Solvell O. 2003) W ramach inicjatywy klastrowej często
powstają organizacje klastrowe, które odgrywają ważną rolę jako podmioty koordynujące działania na
rzecz uczestników inicjatywy.
Organizacja klastrowa – podmiot prawny zajmujący się zarządzaniem w zakresie klastra, w tym opracowywaniem
zasad uczestnictwa i dostępu do wspólnej infrastruktury bądź działań. Utworzenie organizacji
klastrowej jest często wspierane przez władze na szczeblu regionalnym (najczęściej poprzez finansowanie
niektórych działań) lub bardziej spontanicznie inicjowane w ramach pogłębiania współpracy miedzy
uczestnikami. Utworzenie organizacji klastrowej jest często niezbędne by inicjatywa mogła stać się odbiorcą
wsparcia ze środków publicznych, realizować usługi dla członków lub formalnie współpracować
z administracją bądź instytucją naukową.
Polityka klastrowa – szczególne działanie administracji na rzecz wspierania klastrów. Może ona przybierać
różne formy i dążyć do różnych celów. Polityki klastrowe w większości przypadków są wdrażane
poprzez programy operacyjne na szczeblu krajowym lub regionalnym.
Animator, koordynator klastra – osoba (czasem podmiot), który podejmuje działania na rzecz stymulowania
kontaktów i współpracy pomiędzy uczestnikami klastra, uruchomienia inicjatywy klastrowej i wypracowania
strategii rozwoju klastra. Animator podejmuje konkretne działania na rzecz klastra i działających
w jego ramach podmiotów oraz reprezentuje inicjatywę. Czasem występuje jako manager klastra czyli
osoba o odpowiednich kwalifikacjach i doświadczeniu biznesowym zatrudniona przez grupę zarządzającą
do sprawowania bezpośredniej kontroli nad działaniami podejmowanymi przez inicjatywę klastrową.
Strategia klastra – plan działalności klastra, skupiający się na wykorzystaniu jego możliwości dla osiągnięcia
zamierzonych celów. Strategia klastra przyjmuje zazwyczaj postać dokumentu zawierającego m.in.
misję, wizję i cele klastra wraz z zaplanowanymi działaniami.
Inicjatywa oddolna – inicjatywa klastrowa, której inicjatorem ze względu na przekonanie co do słuszności
podejmowanych działań i korzyści potencjalnie związanych z inicjatywą, jest sam sektor przedsiębiorstw
bez formalnego wsparcia, przynajmniej w pierwszym etapie, ze strony władz publicznych.
Inicjatywa odgórna – inicjatywa klastrowa, której inicjatorem są władze rządowe i samorządowe podejmujące
działania skłaniające przedsiębiorstwa i inne instytucje do zaangażowania się w jej funkcjonowanie.
Potrójna helisa (ang. triple helix) – także złoty trójkąt, koncepcja oznaczająca udział w ramach inicjatywy
klastrowej bądź innej organizacji np. regionalnego systemu innowacji, trzech zasadniczych grup partne-
153