SPIS RZECZY

111magii ograniczone było do szczególnych momentów życia. We wszystkichprzypadkach, gdy można było uciec się do znacznie prostszych środkówtechnicznych, zwracanie się w kierunku magii było wykluczone. Takakonieczność pojawiała się tylko wtedy, gdy człowiek stykał się z zadaniem,którego rozwiązanie wielokrotnie przekraczało jego rzeczywiste możliwości.Ten opis roli magii i mitologii w prymitywnych społecznościach jestw pełni adekwatny także wobec wysoko rozwiniętych form politycznegoNajbardziej podatną na manipulację częściąspołeczeństwa jest inteligencja, myślącauogólniającymi, złożonymi symbolami.życia człowieka. W sytuacjach krytycznych człowiek zawsze chwyta sięrozpaczliwych środków. Nasze dzisiejsze mity polityczne są właśnie takimirozpaczliwymi środkami.Mit zawsze traktowany był jako rezultat nieświadomej działalnościczłowieka i produkt swobodnej gry wyobrażeń. Teraz jednak mit tworzy sięzgodnie z planem. Nowe mity polityczne nie powstają spontanicznie, nie sąone dzikimi płodami nieposkromionej wyobraźni. Wręcz przeciwnie, jawiąsię jako sztuczne twory, skonstruowane przez inteligentnych i sprawnych«mistrzów».Naszemu XX stuleciu – wielkiej epoce technicznej cywilizacji – sądzonebyło stworzyć także nową technikę mitów, dlatego że mity mogą być dziśtworzone zgodnie z takimi samymi zasadami, jak każda współczesna broń, odkarabinów maszynowych do samolotów. To nowy moment mający zasadniczeznaczenie. Zmienił on bowiem całe nasze życie społeczne.Metody tłamszenia i przymuszania zawsze były wykorzystywanew życiu politycznym. W większości przypadków metody te nakierowanebyły jednak na «materialne» rezultaty. Nawet najbardziej surowe reżimydespotyczne zadowalały się jedynie narzucaniem człowiekowi określonychreguł postępowania. Nie interesowały się one uczuciami i myślami ludzi.Oczywiście, w największych konfliktach religijnych najwięcej wysiłkupodejmowano, by kierować nie tylko ludzkimi zachowaniami, lecz takżeZasada wirusa w wojnie psychologicznej