SPIS RZECZY

247z kulturalnym i naukowym życiem Europy. Te zjawiska pokazują ogromnązmianę, jaka dokonała się w najliczniejszym w Europie społeczeństwieżydowskim oraz w stylu życia mieszkańców całej zachodniej częściImperium Rosyjskiego.W centralnej Ukrainie, w rejonie Żytomierza, na wschodnim brzegu rzekiHniłopiat, wznosi się miasto Berdyczów. Założone w XV wieku, pełniło funkcjęregionalnego ośrodka handlu. Pod koniec XIX stulecia liczyło już sobie ponad50 tysięcy mieszkańców, z których aż 80 proc. było narodowości żydowskiej.Centrum miasta znajdowało się u stóp ufortyfikowanego klasztorukarmelitów założonego w XVII wieku. Z czasem w Berdyczowie powstałarównież katedra prawosławna i wiele cerkwi, kościołów katolickich orazżydowskich synagog. Miasto było jednym z głównych ośrodków chasydyzmuz rabbim Levi Yitzchakiem na czele. W katolickim kościele św. Barbary w 1850roku pobrali się Honoré de Balzac i Ewelina Hańska. W Berdyczowie urodziłsię również, w 1857 roku, polski pisarz Józef Teodor Konrad Korzeniowski,znany lepiej jako Joseph Conrad. W 1903 roku przyszedł tu na świat jedenz największych światowych pianistów Wladimir Horowitz, a dwa lata późniejWasilij Grossman.W tamtym czasie Berdyczów osiągnął już całkiem wysoki poziom rozwojugospodarczego i społecznego. Pełen życia gwar przenikał atmosferę tegomałego miasta, otoczonego żyznymi polami czarnoziemu, lasami, jeziorami,strumieniami. Centrum miasta było utrzymane w zachodnim stylu. Wzdłuższerokich ulic mieściły się budynki publiczne, synagogi, cerkwie, kościoły,szkoły, szpitale, sklepy, banki, hotele, restauracje. Bogato zdobione fasadydwu- i trzypiętrowych kamienic otaczały główne ulice, gdzie przechadzałysię damy, ubrane wedle najnowszej mody paryskiej, panowie zajęcimyślami o swoich interesach gdzieś w Berlinie czy Odessie, oraz wieśniacyi rzemieślnicy, spieszący na hałaśliwe targowisko.Wciąż można oglądać dom znajdujący się w starej dzielnicy Berdyczowa,w którym 12 grudnia 1905 roku urodził się jedyny syn Jekateriny Grossman(z domu Vitis) i Siemiona Grossmana. Solidny, dwupiętrowy budynekz surowej cegły, o drzwiach wejściowych z masywnego drewna, solidnychokiennicach i okazałym balkonie w samym centrum drugiego piętra,zwieńczony łukiem nad oknami poddasza. Dom, który swym wyglądempotwierdzał dobrobyt, w jakim żyła zamieszkująca go rodzina. Chłopczykzarejestrowany został pod imieniem Josif, chociaż od początku zwano goPisarz między ikoną a idolem