SPIS RZECZY

– Granada jest ojczyzną wielkiego teologa, jakim był bez wątpieniaFrancisco Suárez. Zdaniem niektórych myślicieli, np. Alasdaira MacIntyre’a,prawdziwym ojcem nowoczesnej filozofii jest nie Kartezjusz, lecz właśnieSuárez. Zadecydowała o tym zwłaszcza jedna – niezwykle fatalnai brzemienna w opłakane skutki – okoliczność. Otóż Suárez dokonałrozszczepienia celu życia człowieka na dwa cele: naturalny i nadnaturalny.Celem naturalnym było szczęście, a nadnaturalnym – uszczęśliwiająca wizjaBoga. Przyjęcie takiego założenia oznaczało uznanie, że człowiek możewypełnić swoją naturę, nie potrzebując przy tym łaski Bożej. Jeżeli moimnaturalnym celem jest szczęście i mogę osiągnąć je środkami wyłącznieprzyrodzonymi, to wówczas Bóg, a zwłaszcza Jezus Chrystus, staje sięnieuchronnie w moim życiu czymś zbytecznym. Staje się elementem, bezktórego mogę się obejść, i nie pociąga to za sobą żadnych negatywnychkonsekwencji dla mojego człowieczeństwa.Wiem, że Suárez był wielkim teologiem, który odpowiadał na szczególnewyzwania swoich czasów, ale wywołał ruchy, których konsekwencji niemógł zapewne przewidzieć. Nie jest przy tym ważne, że stanowisko jegokształtowało się w ogniu walk teologicznych z reformacją, gdyż z założeniabyło ono przeciwstawne Tradycji Kościoła. Tradycja chrześcijańska bowiem,choćby ustami św. Augustyna, mówiła, że stworzeni jesteśmy dla Bogai niespokojne będzie serce nasze, dopóki nie spocznie w Bogu. Tak więcnie można wprowadzać podziału na to, co naturalne i nadnaturalne, takradykalnie, że w końcu okazuje się, że to, co ludzkie, jest czymś zasadniczoodmiennym od tego, co chrześcijańskie. W ten sposób to, co chrześcijańskie,traci znaczenie dla życia ludzkiego. Tak powstało pęknięcie, które naznaczyłoczasy nowożytne – radykalny dualizm między chrześcijaństwem a życiemcodziennym. Owocem tego podziału, który niestety wziął swój początekw Kościele, jest fakt, że dziś stawiać musimy czoło kulturze nihilistycznej.Wiem, że istniała możliwość rozwoju zupełnie innego rodzajunowoczesności. Jej wyrazem były choćby Ćwiczenia duchowe św. IgnacegoLoyoli. Zwyciężyła jednak koncepcja świata, który stopniowo zamyka sięw granicach nauk fizycznych, i który przybiera kształt mapy, jaką człowiekmoże oglądać z zewnątrz. Nie została natomiast zrealizowana innamożliwa forma nowoczesności, która nie zrezygnowałaby wcale z rozwojutechnicznego, ale która utrzymałaby Chrystusa jako klucz do zrozumieniawszystkiego, co ludzkie. Ludzkość uniesiona została natomiast przez falę,która zrodziła zupełnie inną, dualistyczną nowoczesność – i jej prekursorem,moim zdaniem, był właśnie ks. Suárez.