SPIS RZECZY

165teologią alternatywną wobec tradycji chrześcijańskiej. Tylko w łonie wiarychrześcijańskiej filozofia nie musi być teologią, ponieważ składniowo posiadaodniesienia do teologii, natomiast tak jak w greckim świecie antycznymfilozofia była grecką teologią, tak też w postchrześcijańskim świecie filozofiaoświecenia i jej kontynuatorzy (np. marksizm czy liberalizm) to równieżreligie, tylko maskujące swój teologiczny charakter. Pod tym względemkonflikt pomiędzy Kościołem a kulturą laicką nie jest konfliktem międzyodrębnością i wszechstronnością rozumu, a raczej między dwoma religiami –nawet jeśli jedna z nich ukryta jest pod pozorem wszechstronności rozumu.Kultura zawsze była wehikułem ewangelizacji.Współczesny Kościół tymczasem jakby zrezygnował zeswej roli mecenasa kultury. A przecież poprzez wytworykultury wiele osób zetknęło się z Ewangelią.– Przyznam, że z pewną nieufnością spoglądam na formułyprzedstawiające wiarę i kulturę jako dwie oddzielne rzeczywistości,istniejące w jakimś odrębnym miejscu kosmosu. Dlatego że wiara istniejetylko w rozumach i w sercach ludzi. A wszyscy ludzie mają jakąś kulturę.W związku z tym wiara nigdy nie istniała bez kultury. Jan Paweł II powiedziałto wyraźnie podczas swojego przemówienia w siedzibie UNESCO. Mówił, żewiara, która nie staje się kulturą, nie jest wiarą dostatecznie przemyślanąi wiernie przeżywaną. Później powtórzył to bardzo mocno na uniwersyteciew Madrycie. Jednak troską Kościoła nie jest tworzenie chrześcijańskiej kulturyalbo chrześcijańskiej polityki. Jedyną troską jest tworzenie chrześcijan, zaś oniwcielać mają w kulturę pierwiastki ewangelii.Podam inny przykład: Benedykt XVI mówił niedawno, że to benedyktynistworzyli Europę. Tyle że ostatnią troską benedyktynów było tworzenieEuropy. Reguła św. Benedykta polegała na tym, aby nie stawiać niczego przedChrystusem. Kiedy nie stawia się niczego przed Chrystusem, wówczas miłujesię wolność ludzi, pielęgnuje się najpiękniejsze formy relacji międzyludzkich,dba się o te relacje, tak jak dba się o pole, które ktoś miłuje, dlatego że jest tochleb dla rodziny. A owoce tego są piękne. Jednak benedyktyni nie troszczylisię o konstrukcję polityczną gwarantującą wolność, która byłaby tym, co JohnMilbank nazywa złożoną przestrzenią wolności i stowarzyszeń – w opozycjido prostej przestrzeni nowoczesnego państwa, gdzie istnieją tylko jednostkiKościół mentalnie skolonizowany